ربات كشاورز: هم اكنون پنج كمیته اخلاق در پژوهش شامل كمیته اخلاق در پژوهش و چهار كمیته سازمانی اخلاق در پژوهش پژوهشگاه ابن سینا، پژوهشگاه رویان، پژوهشكده معتمد و سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در جهاد دانشگاهی مشغول به فعالیت هستند. پژوهش های گروه تخصصی پزشكی و تمامی پژوهش هایی كه در سایر گروه های تخصصی جهاد دانشگاهی در حوزه علوم زیستی انجام می شود، تحت پوشش این كمیته ها قرار می گیرد.
به گزارش ربات كشاورز به نقل از ایسنا، اخلاق در پژوهش از اركان مهم علوم مختلف بویژه علوم زیست پزشكی بوده و به مرور لزوم آن بیشتر مورد توجه اندیشمندان جهان قرار گرفته است. تاریخچه پزشكی جهان نشان داده است كه برخی پژوهشگران در پژوهش بر نمونه های انسانی و نمونه های حیوانی اصول اخلاق را مراعات نكرده اند و چه بسا عملكرد خویش را در جهت پیشبرد علم ضروری تلقی كرده اند. به منظور پیشگیری از سوء استفاده های احتمالی از نمونه های پژوهش (انسان و حیوان)، اصول و قواعدی در بیانیه های بین المللی نورنبرگ در سال ۱۹۴۷، هلسینكی در سال ۱۹۷۵ و بلمونت در سال ۱۹۷۸ تدوین شده و به كشورها سفارش شده است كه این اصول اخلاقی را در پژوهش های علوم زیست پزشكی به مورد اجرا گذارند.
در گردهمایی سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۹۵ هم مقرر شد كه كمیته های اخلاق در پژوهش های علوم زیستی در كشورهای منطقه تشكیل شده و آیین نامه های كشوری اخلاق در پژوهش را تنظیم كنند كه در این راستا كمیته های اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی در سه سطح ملی، دانشگاهی و سازمانی در كشور ایران تشكیل شده است.
كمیته اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی جهاد دانشگاهی در خرداد سال ۱۳۹۴ تشكیل و اعتبارنامه اولیه خود با صلاحیت كمیته اخلاق در پژوهش سطح “دانشگاهی” را از كمیته ملی اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی، معاونت و تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت دریافت كرده است.
هم اكنون چهار كمیته سازمانی اخلاق در پژوهش هم شامل كمیته های اخلاق در پژوهش پژوهشگاه ابن سینا، پژوهشگاه رویان، پژوهشكده معتمد و سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در جهاد دانشگاهی مشغول به فعالیت هستند و پژوهش های گروه تخصصی پزشكی و تمامی پژوهش هایی كه در سایر گروه های تخصصی جهاد دانشگاهی در حوزه علوم زیستی انجام می شوند، تحت پوشش این كمیته ها قرار می گیرند.
رعایت اصول اخلاق در پژوهش، مهمترین رسالت كمیته اخلاق جهاد دانشگاهی
حفاظت از حقوق، سلامتی و ایمنی افراد مورد پژوهش، حیوانات مورد آزمایش، جامعه، محیط زیست و پژوهشگران طی پژوهش های زیست پزشكی و همینطور حفظ و دفاع از حیثیت علمی به واسطه دیده بانی رعایت اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی از مهمترین رسالت كمیته اخلاق جهاد دانشگاهی است.
ترویج اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی در كشور
كمیته اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی جهاد دانشگاهی در جهت ایفای مسئولیت خود به گونه ای عمل می كند تا اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی جهاد دانشگاهی نهادینه شود. این كمیته با عملكرد خود تلاش می كند تا مرجع و سرآمد در ترویج اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی در كشور باشد.
ارتقای فرهنگ كاربرد اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی و ارتقای دانش، نگرش و مهارت پژوهشگران و صاحب نظران در مورد اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی از اصلی ترین راهبردهای كلان كمیته اخلاق جهاد دانشگاهی است.
بررسی و نظارت پژوهش های جهاد دانشگاهی از نظر تحقق اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی، توانمندسازی اعضای هیات علمی، پژوهشگران و صاحب نظران جهاد دانشگاهی در زمینه اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی و همینطور ترویج فعالیت های در رابطه با كاربرد اصول اخلاقی در پژوهش های زیست پزشكی جهاد دانشگاهی از دیگر اهداف راهبردی این كمیته است.
دفاع از حیثیت علمی پژوهشگران جهاد دانشگاهی خط مشی كمیته اخلاق
پژوهش های زیست پزشكی جهاد دانشگاهی تابع راهنماهای اخلاقی و آئین نامه های كمیته ملی اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی است كه می تواند با عنایت به پیشرفت های علم و فناوری، پیشنهادات مورد نیاز جهت ارتقای راهنماهای اخلاق در پژوهش را به كمیته ملی اخلاق در پژوهش عرضه كرده و در این راستا همكاری های لازم را انجام دهد.
تمامی پژوهش ها و رساله های دانشجویی جهاد دانشگاهی كه مشمول “مراعات راهنماهای عمومی و اختصاصی اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی مصوب كمیته ملی اخلاق” هستند، باید در یكی از كمیته های اخلاق سازمانی یا در كمیته اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی مورد بررسی قرار گرفته و در صورت تایید دارای كد كمیته اخلاق در پژوهش باشند. اصل آثار و نتایج پژوهش های زیست پزشكی فاقد مصوبه كمیته اخلاق در پژوهش، صرف نظر از عواقب و ضمانت های اداری وحقوقی، فاقد اعتبار و غیر قابل استناد و انتشار خواهد بود.
حفظ و حراست از حقوق و حیثیت علمی – پژوهشی جهاد دانشگاهی از تعهدات كمیته اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی است برهمین اساس در صورت اثبات تخلف از اصول اخلاق در پژوهش، برخورد قانونی با فرد متخلف صورت خواهد گرفت و در ضمن اگر افترا وارده اثبات نشود آنگاه دفاع از حیثیت علمی پژوهشگران جهاد دانشگاهی از وظایف این كمیته است.
پژوهش های مصوب كمیته اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی و همینطور كمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی از نظر رعایت راهنماهای اخلاقی در حین اجرا و بعد از آخر پژوهش (زمان انتشار نتایج) باید تحت نظارت اخلاقی كمیته های مذكور باشد و همینطور پشتیبانی از كمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش موجود در جهاد دانشگاهی نسبت به تشكیل كمیته های سازمانی جدید در جهاد دانشگاهی، در اولویت است.
كمیته اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی مسئولیت تصمیمات كمیته های سازمانی را بر عهده دارد و نظارت كامل بر فعالیت های این كمیته ها خواهد داشت، این كمیته در جهت كاهش استفاده از حیوانات و ارتقای روش ها و فناوری های جایگزین حیوانات آزمایشگاهی است و آموزش و توانمندسازی پژوهشگران در مورد كاربرد اصول اخلاق در پژوهش به صورت مستمر انجام می گردد.
وب سایت كمیته اخلاق جهاد دانشگاهی نقش مهمی در تولید دسترسی به منابع و اطلاعات در رابطه با اخلاق در پژوهش را برای پژوهشگران دارد بنابراین باید همواره به روز بوده و به مرور امكانات بیشتری را در اختیار پژوهشگران قرار دهد.
كمیته اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی از بازخورد تمامی پژوهشگران و صاحب نظران جهت ارتقای فرآیندهای علمی و اجرایی خود استقبال می كند.
بررسی، تصویب و نظارت اخلاقی طرح نامه های پژوهشی
اهداف كوتاه مدت كمیته اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی جهاد دانشگاهی سه محور اصلی را مدنظر قرارداده كه نخستین آنها مربوط به بررسی، تصویب و نظارت اخلاقی طرح نامه های پژوهشی می گردد.
بررسی طرح نامه های پژوهشی حوزه زیست پزشكی واحدها، پژوهشكده ها و پژوهشگاه های جهاد دانشگاهی با مبحث كارآزمایی بالینی (مشاركت نمونه های انسانی) با سلول های بنیادی و مطالعات بین المللی و تاسیس كمیته های سازمان اخلاق در پژوهش در جهاد دانشگاهی جهت بررسی سایر طرح نامه های پژوهشی حوزه زیست پزشكی واحدها، پژوهشكده ها و پژوهشگاه های جهاد دانشگاهی (طرح نامه هایی كه در مورد كارآزمایی بالینی با سلول های بنیادی و مطالعات بین المللی نیستند) از مهمترین اهداف كوتاه مدت این كمیته اخلاق است.
همچنین بررسی طرح نامه های ارجاع شده از جانب كمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی به علت تعارض منافع یا اشتراك منافع، رسیدگی به اعتراض در مورد تصمیمات كمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی و رسیدگی به تخلفات پژوهشی واحدها، پژوهشكده ها و پژوهشگاه های جهاد دانشگاهی از دیگر اهداف كوتاه مدت این كمیته اخلاق زیست پزشكی است.
هماهنگی فعالیت های كمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی
حمایت از فعالیت های كمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی و تولید هماهنگی عملكرد آن ها با كمیته اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی، نظارت بر كیفیت فعالیت های كمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی و تشویق كمیته سازمانی برگزیده یا انحلال كمیته سازمانی در صورت عدم رعایت مقررات لازم همچون مواردی است كه در این بخش مورد توجه قرار گرفته است.
برگزاری نشست ها، همایش ها برای اعضای هیات علمی، پژوهشگران
تعیین نیازهای آموزشی اعضای هیات علمی و پژوهشگران جهاد دانشگاهی در مورد موضوعات در رابطه با اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی، برنامه ریزی و برگزاری نشست ها، همایش ها و دوره های آموزشی در رابطه با اخلاق در پژوهش های زیست پزشكی (اولویت برای اعضای هیات علمی و پژوهشگران جهاد دانشگاهی) از دیگر اهداف مورد توجه به حساب می آید.
همچنین اطلاع رسانی به واحدها، پژوهشكده ها و پژوهشگاه های جهاد دانشگاهی در مورد بخشنامه ها، آئین نامه ها و دوره های آموزشی عرضه شده توسط كمیته ملی اخلاق یا جهاد دانشگاهی از دیگر اهداف است.