ربات کشاورز: در امتداد بهبود کمی و کیفی تحقیقات ژنتیکی و بیوتکنولوژی، نگهداری و حفظ وکتورهای پژوهشگران در کلکسیون وکتور بانک مولکولی توسط مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران وابسته به جهاددانشگاهی انجام شد.
به گزارش ربات کشاورز به نقل از ایسنا، سید حسین موسوی، متخصص بانک مولکولی درباب اهمیت و کاربردهای وکتورها اظهار داشت: در کلونینگ از دیدگاه مولکولی وکتور مولکولی بیوشیمیایی در ابعاد نانومتر و از جنس DNA است که قابل حل در آب بوده و بی رنگ است. از نظر اندازه بطور متوسط وکتورها اندازه ای در محدوده ۳-۱۰ کیلو جفت باز دارند (۳-۱۰kb). پژوهشگران تعدادی از حوزه های زیست شناسی مانند ژنتیک و بیوتکنولوژی از وکتور بعنوان حاملی جهت انتقال عناصر ژنتیکی دلخواه به درون سلول هدف استفاده می نمایند و باتوجه به اینکه در بیشتر موارد جهت انتقال عناصر ژنتیکی به سلول هدف، روش جایگزین وجود ندارد، وکتور ابزار مولکولی حیاتی جهت پروژه های تحقیقات و درمانی شمرده می شود.
وی ادامه داد: از نمونه های کاربردی در این خصوص می توان به تولید پروتئین های نوترکیب در باکتری ها، سلول های انسانی و یا جانوری اشاره نمود. برای نمونه در این خصوص می توان به ژن کد کننده انسولین انسانی و یا ژن کد کننده فاکتور ۸ انسانی اشاره نمود. پژوهشگران با بهره گیری از روش های مهندسی ژنتیک این ژنها را در وکتورهای خاص قرار داده و سپس وارد سلول های مطلوب می کنند، این سلول ها به مانند کارخانه ای برای تولید پروتئین هدف عمل می کند. همین طور وکتور می تواند حامل ژن ها و قطعات DNA خاص جهت دستورزی ژنوم موجودات باشد که برای نمونه در این خصوص می توان به وکتورهای حاوی آنزیم کریسپری Cas۹ و یا Cas۱۲ اشاره نمود که بمنظور ویرایش ژنوم سلول های موجودات مختلف کاربرد دارند.
موسوی افزود: اجزای تشکیل دهنده وکتورها بصورت کلی شامل ناحیه شروع همانندسازی (Ori)، ژن مقاومت به آنتی بیوتیک و جایگاه کلونینگ (MCS) است و البته برحسب کاربرد وکتور می تواند حاوی عناصر ژنتیکی دیگری مانند ژن های گزارشگر (مانند GFP)، ژن کد کننده پروتئین خاص و غیره باشد.
وی یکی از اشکالات اساسی در حوزه تحقیقات تکنولوژی DNA نوترکیب در کشور را عدم دسترسی سریع به وکتورها و میزبان های مورد نیاز عنوان نمود و اظهار داشت: این مساله موجب کاهش سرعت این نوع تحقیقات و یا عدم انجام تعدادی از آنها می شود. باتوجه به مشکلات ذکر شده وجود مراکزی که بتواند طیف وسیعی از وکتورها و میزبان های مورد نیاز پژوهشگران داخل کشور در همه شاخه های ژنتیک و بیوتکنولوژی را فراهم آورد، کاملا احساس می شود.
این متخصص بانک مولکولی بیان کرد: باتوجه به تحریم کشورمان در تمامی ابعاد به طبع آن تامین وکتور از شرکت های خارجی غیرممکن، مشکل، با هزینه و زمان بالا هم راه است. یکی از راه های غلبه بر این مشکل شبیه سازی داخلی بانکهای وکتور موفق دنیا مانند addgene ایالات متحده است که ذخیره وکتور خودرا از پژوهشگران کل دنیا تامین کرده است. برمبنای بررسی های به عمل آمده توسط مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران از پتانسیل وکتورهای موجود در کشور، حاکی از وجود چندین هزار وکتور در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی است که اغلب آنها در وضعیت مطلوبی نگهداری نمی شوند و یا خیلی از پژوهشگران از وجود چنین وکتورهایی در کشور اطلاع ندارند. همکاری پژوهشگران کشورمان درباب اهداء وکتور به مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران می تواند گام مهمی در کاهش اثرات تحریم ها در زمینه های ژنتیک و بیوتکنولوژی شود و از طرف دیگر هزینه تحقیقات پایین تر آمده و همین طور احتمال از دست رفتن این نمونه های باارزش در بلندمدت، از بین خواهد رفت.
به نقل از جهاد دانشگاهی، بانک وکتور مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران حدود یک دهه است که با کمک پژوهشگران و دانشمندان کشورمان در زمینه ژنتیک و بیوتکنولوژی و همین طور حمایت مادی و معنوی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران به راه افتاده است و تا کنون نیاز خیلی از پژوهشگران و دانشجویان کشورمان را در حوزه وکتور برطرف کرده است. وکتورهای این مرکز در ۵ شاخه جانوری، گیاهی، مخمری، باکلوویروس و باکتریایی طبقه بندی می شوند. بانک وکتور مرکز حاوی بیش از ۲۰۰ وکتور مهم و باارزش است که تعداد قابل توجهی از آنها را پژوهشگران کشورمان به این بانک اهداء کرده اند.
تکنولوژی DNA نوترکیب تحول شگرفی را در علم بیولوژی مولکولی بوجود آورده است. این تکنولوژی دستاوردهای عظیمی را در تمامی شاخه های بیوتکنولوژی ( پزشکی، کشاورزی، صنعتی و…) داشته و هر ساله میلیاردها دلار صرفه اقتصادی برای کشورهای توسعه یافته به دنبال دارد. بخش مهمی از پیشرفت ها در حوزه تکنولوژی DNA نوترکیب وابسته به مولکولی از جنس DNA به نام وکتور است که بدون آن تحقیقات دراین زمینه عملا منتفی خواهد بود.
منبع: ربات کشاورز