توسعه کارهای علمی و فناورانه با هدف تحقق اقتصاد دانش بنیان، یکی از ۴ زمینه اصلی فعالیت جهاد دانشگاهی است و دستاوردهای موفق در این بخش، توانمندی بالای متخصصان و پژوهشگران این نهاد انقلابی را نشان میدهد.
به گزارش ربات کشاورز به نقل از ایسنا، رهبر معظم انقلاب سال ۱۴۰۱ را بعنوان سال تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» نامگذاری کرده اند. ایشان در سخنرانی زنده و تلویزیونی در اولین روز از سال ۱۴۰۱، در تبیین شعار سال جدید، تنها راه دستیابی به پیشرفت عادلانه و حل مشکل فقر را حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان عنوان کردند.
رهبر انقلاب اسلامی با تاکید بر این که تنها راه رسیدن به رشد اقتصادی، حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان است، افزودند: منظور از اقتصاد دانش بنیان، نگاه علمی و فناورانه به تولید در همه عرصه ها است که نتیجه آن، کاهش هزینه های تولید، افزایش راندمان، ارتقای کیفیت محصولات، رقابت پذیر شدن تولیدات در بازارهای جهانی و کاهش قیمت تمام شده محصولات در داخل خواهد بود.
یکی از محورهایی که مقام معظم رهبری در پیام اولین روز از سال ۱۴۰۱ به آن اشاره داشتند، ضرورت توجه به حوزه کشاورزی بود.
حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به عقب تر بودن برخی از بخش های تولید همچون کشاورزی از خاصیت های دانش بنیان افزودند: مسئله کشاورزی و دامداری بسیار مهمست و کشور باید در محصولات پایه غذایی همچون گندم، جو، ذرت، خوراک دام و دانه های روغنی به امنیت کامل و خودکفایی لازم نائل شود.
ایشان دستیابی به این هدف را باتوجه به وسعت سرزمینی و فراوانی دشت های حاصلخیز در کشور ممکن دانستند و گفتند: متأسفانه بخش کشاورزی جزو وابسته ترین بخش های کشور به واردات است که این وضع حتما باید تعدیل شود.
ایشان تصریح کردند، بخش کشاورزی از تولید دانش بنیان دورتر از بخش های صنعت و خدمات است. با به کارگیری دانش در کشاورزی، می توان در حوزه آبیاری نوین، اصلاح بذر و راندمان بیشتری از آب و خاک حرکت کرد تا در نتیجه امنیت غذایی کشور حاصل شود و درآمد کشاورزان افزایش یابد. معضل کمبود آب را هم می توان حل کرد. (بخوانید: تنها راه دستیابی به پیشرفت عادلانه و حل مشکل فقر، تقویت تولید دانش بنیان است)
از سویی دیگر، جهاد دانشگاهی که از نهادهای مولود انقلاب اسلامی است، همیشه تلاش نموده است تا با حرکت جهادی جهادگران ساعی خود، در جهت رفع نیازهای مردم و کشور گام بردارد. همچون حوزه هایی که جهاد دانشگاهی حضور و عملکرد موفقی در آنها داشته است، حوزه کشاورزی و دامداری است. تاکید مقام معظم رهبری بر ضرورت دانش بنیان شدن حوزه های کشاورزی و دامداری، بهانه ای شد تا تعدادی از طرح های فناورانه جهاد دانشگاهی در این عرصه ها را مرور نماییم.
ورود به حوزه راهبردی بذر هیبرید
ایران پنجمین یا ششمین کشور از لحاظ تولید سبزی و صیفی در جهان است، اما متأسفانه سالانه میلیونها دلار به واردات بذر هیبرید اختصاص پیدا می کند.
دکتر الیاس آریاکیا، مدیر بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران و مسئول طرح فناورانه بذر هیبرید جهاد دانشگاهی، با اشاره به موضوع وارداتی بودن بذر هیبرید تاکید کرد: مشکلات زیادی در بخش صیفی و سبزی در کشور داریم. ایران پنجمین یا ششمین کشور از لحاظ تولید سبزی و صیفی در جهان است، اما متأسفانه سالانه میلیونها دلار به واردات بذر هیبرید اختصاص پیدا می کند و بر طبق آخرین گزارش ها ۹۸ بذر صیفی و سبزی کشور، وارداتی هستند. وابستگی خارجی دراین زمینه بسیار بالا است و تصور کنید روزی را که از موضوع بذر بعنوان تهدیدی و فشاری برای کشور استفاده کنند. بذر هیبرید را با قیمت گران از خارج وارد می نماییم و محصول را با قیمت ارزان صادر کرده و می فروشیم. در صورتیکه باید بتوانیم بذر هیبرید را در داخل کشور تولید و با هزینه ارزان، تکثیر نماییم و محصولات تولیدی را با قیمت مناسب بفروشیم.
اما تفاوت بذر بومی با بذر هیبرید چیست؟ بذر بومی به بذری گفته می شود که کشاورز هر سال از محصول برداشت شده، مقداری بذر گرفته و برای سال بعد مورد استفاده قرار می دهد. این نوع بذر از عملکرد پایین تری برخوردار بوده و به آفات و بیماریها حساس می باشد. در مقابل، بذر هیبرید وجود دارد که نسبت به آفات و بیماریها مقاوم تر بوده و از عملکرد بهتری برخوردارست.
بذر هیبرید از پروسه اصلاح به دست می آید؛ یعنی بهترین رقم ها انتخاب شده و هیچ نوع دستکاری ژنتیکی صورت نمی گیرد. این فرآیند، اصلاح کلاسیک است، یعنی گیاهی با گیاه دیگر تلاقی داده شده، ژن ها ارزیابی، خاصیت ها و صفات برتر پدر و مادری انتخاب می شوند و در نهایت هیچ ژنی تغییر داده نمی گردد.
تولید بذر هیبرید یکی از طرح های فناورانه جهاد دانشگاهی شمرده می شود که از ۵ سال قبل شروع شده و تا حالا چهار بذر هیبریدی خیار، گوجه، فلفل و بذر کاهو تولید شده و چهار بذر جدید نیز در دستور کار قرار دارد. تولید بذر هیبرید در داخل کشور علاوه بر جلوگیری از خروج میلیونها دلار ارز برای واردات این بذرها، از جنبه دیگر هم بسیار حائز اهمیت می باشد که باید مورد توجه قرار بگیرد. با واردات بذر هیبرید از خارج، نمونه های ژرم پلاسمی بومی و محلی که در نقاط مختلف کشور کشت می شوند، به مرور زمان فراموش خواهند شد و نمونه های وارداتی به سبب عملکرد بهتر، جایگزین آنها خواهند شد. (بخوانید: ورود جهاد دانشگاهی به حوزه راهبردی تولید بذرهای هیبرید)
توانایی انتقال فناوری آب شیرین کن ها
یکی دیگر از مواردی که مقام معظم رهبری در پیام نوروزی خود به آن اشاره داشتند، استفاده از ظرفیت دانش بنیان ها برای حل معضل کمبود آب است.
دکتر حمیدرضا طیبی، رییس جهاد دانشگاهی با اشاره به توانمندی این نهاد در عرصه تولید آب شیرین کن ها اظهار داشت: آب شیرین کن ها از گذشته، موضوع بسیار مهمی برای جهاد دانشگاهی بوده است، اما چندان مورد حمایت قرار نگرفته است. در بحث آب شیرین کن ها به بخش های مختلف خصوصی و غیرخصوصی مجوز تولید داده می شود. معتقدیم اگر سه یا چهار مجوز را کنار هم بگذاریم و از یک شرکت بزرگ خریداری نماییم، می توانیم امتیاز انتقال فناوری را از آنها بگیریم.
دکتر طیبی تاکید کرد: باتوجه به ایجاد خطوط تولید آب در شرق و مرکز کشور، فرصت بسیار خوبی برای توسعه و انتقال این فناوری در کشور وجود دارد. در حال حاضر قسمتی از فناوری های مورد نیاز تلمبه خانه ها را تامین می نماییم، اما هنوز کار جدی در حوزه آب شیرین کن ها صورت نگرفته است. اعلام آمادگی می نماییم که می توانیم مدیریت تولید آب شیرین کن ها در داخل و همین طور انتقال فناوری در داخل را برعهده بگیریم، البته این ماموریت باید به جهاد دانشگاهی واگذار شود. (بخوانید: آمادگی جهاد دانشگاهی برای ارائه کمک های مؤثر به دولت / توانایی انتقال فناوری آب شیرین کن ها)
تلاش در جهت خودکفایی در تولید محصولات لبنی و گوشت
از جمله کارهای قابل توجه پژوهشگاه ابن سینا جهاد دانشگاهی، “به نژادی گاوها با هدف خودکفایی در تولید محصولات لبنی و گوشت” است.
دکتر ابوالفضل شیرازی، مدیر گروه پژوهشی جنین شناسی و آندرولوژی پژوهشگاه ابن سینا در این خصوص اظهار داشت: با توجه به تجربه و دانش فنی که در بومی سازی این فناوری کسب کرده بودیم، تصمیم گرفتیم که از این مجموعه فناوری ها بصورت کاربردی در جهت رفع نیازهای کشور در زمینه فرآورده های لبنی، در درجه اول شیر و سپس سایر مشتقات آن، خصوصاً بحث شیر با چربی بالا برای تولید کره، همین طور تولید دام های دو منظوره (شیری- گوشتی)، استفاده نمائیم.
دکتر شیرازی تاکید کرد: با هدف توسعه صنعت دامپروری کشور می توان برای افزایش تولید گوشت از نژادهای گوشتی خصوصاً گاوهای نری که از سرعت رشد و وزن بالاتری برخوردار می باشند، استفاده نمود. در حوزه تولید شیر و شیر با چربی بالا نیز می توان از جنین های تعیین جنسیت شده ماده مربوط به نژاد جرزی استفاده نمود. بدین ترتیب در یک بازه زمانی مشخص، می توان به گله ای یک دست از یک نژاد خاص (شیری- گوشتی یا دو منظوره) دست یافت. در ادامه فعالیت در این عرصه می خواهیم روی گاومیش، شتر و همین طور اسب کار نماییم. البته تمرکز اصلی بیشتر در زمینه گاو، گاومیش و شتر است. این انتظار از جهاد دانشگاهی وجود دارد که در بحث اقتصاد صنعت دامپروری به شکل عام و نه فقط برای گاوداری های صنعتی فعالیت کند؛ یعنی حتی بحث مناطق روستایی با تعداد محدود دام (چند رأس گاو و گاومیش یا چند نفر شتر) را هم مدنظر داشته باشد. (بخوانید: به نژادی گاوها با هدف خودکفایی در تولید محصولات لبنی و گوشت)
مواردی که به آن اشاره شد، گوشه هایی از تلاش باارزش جهادگران جهاد دانشگاهی است. دکتر طیبی در پیام نوروزی خود به مناسبت شروع سال۱۴۰۱ با این نکته اشاره داشت که جهاد دانشگاهی باتوجه به دستاوردهایی که تابحال داشته و توانمندی در دستیابی به دستاوردهای بسیار بهادار در سال پیش رو و سالهای آینده، می تواند نقش بسیار مهمی در تحقق اقتصاد دانش بنیان در کشور داشته باشد.
توسعه کارهای علمی و فناورانه با هدف تحقق اقتصاد دانش بنیان، یکی از ۴ زمینه اصلی فعالیت جهاد دانشگاهی است و دستاوردهای موفق این بخش، توانمندی بالای متخصصان و پژوهشگران این نهاد مولود انقلاب اسلامی را نشان میدهد. جهاد دانشگاهی همیشه از حمایت های مقام معظم رهبری، همراهی و پشتیبانی دولت و مجلس برخوردار بوده است و این نهاد، آمادگی خودرا برای کمک همه جانبه به دولت جهت حل مشکلات کشور اعلام نموده است.
امید است در سال جدید که به عنوان«تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» نامگذاری شده است، در سایه اعتماد به توان داخلی، شاهد رشد، پیشرفت و شکوفایی همه جانبه ایران اسلامی باشیم.