به گزارش ربات کشاورز، درخت حرّا که یکی از شگفتی های محیط زیست دریایی است، هم برای پرندگان و هم برای ماهیان، سخت پوستان و حتی برخی گونه های جانوری خشکی مزایایی دارد علاوه بر آن باعث تثبیت خاک می شود.
به گزارش ربات کشاورز به نقل از ایسنا «حرّا» (مانگرو) در ایجاد یک اکوسیستم کامل مشارکت می کند؛ پرنده ها روی شاخه های آن و دوزیستان و ماهیهای کوچک روی ریشه های آن زندگی می کنند. این درخت همینطور سبب تثبیت خاک سواحل می شود و از آن در مقابل فرسایش محافظت می کند. لاکپشت ها، سخت پوستان مانند میگو و خرچنگ همینطور ماهی ها برای تخمگذاری به آن پناه می آورند علاوه بر آن، این درخت نقش اقتصادی برجسته ای در تغذیه جانداران و فراهم کردن چوب برای ساخت و ساز ایفا می کند همینطور با عنایت به نقش حیاتی آن در تعادل زیست محیطی سواحل دریا این درخت دارای اهمیت زیادی است.
درخت حرّا مادر هر پرنده دریایی و هر جاندار آبی مناطق ساحلی گرمسیری و استوایی و مادر جانداران خشکی به شمار می آید؛ جایی که شترها و گوسفندان هنگام نبود چراگاه در بیابان به برگ های این درخت برای تغذیه تکیه می کنند.
بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست گونه های مختلف درختان حرّا در محیط ها و مناطق استوایی به خوبی رشد می کنند. این رشد به طرف شمال و جنوب هم توسعه پیدا می کند اما از عرض های ۲۰ درجه شمالی و ۲۰ درجه جنوبی فراتر نمی رود. در منطقه دریایی راپمی (کنوانسیون محافظت از محیط زیست دریایی خلیج فارس و دریای عمان) هم همزیستی این چنینی میان درختان حرّا و گیاهان مقاوم در مقابل شوری وجود دارد. این گیاهان نزدیک به ۱۴ میلیون هکتار از سطح زمین را در برمی گیرند. درخت حرّا در سواحل مناطق استوایی وجود دارد و در دمای بین ۱۹ تا ۴۲ درجه سانتیگراد زیست می کند علاوه بر آن در مناطق ساحلی جنوب شرق آسیا و منطقه دریای راپمی گسترده است.
درختان حرّا در سواحل غربی دریای سرخ یعنی مصر و سودان و در سواحل شرقی آن یعنی عربستان و یمن هم رشد می کردند؛ جایی که دست کم منطقه ای به طول نزدیک به ۱۰۰ کیلومتر را در بر می گرفتند. این درخت درخلیج عقبه هم رشد می کند. به نظر می آید ژئومورفولوژی و آب و هوای این مناطق ساحلی برای رشد گیاه حرّا مناسب است؛ به صورتی که خلیج های کوچک که به سواحل می رسند و مورد حفاظت صخره های مرجانی و یا جزایر هستند، مکانی مناسب برای رشد این درختان را فراهم می کنند چون که سبب کم کردن توان امواجی می شوند که معمولاً سبب نابودی میانگین رشد درختان می کنند و نهال ها را از رویشگاه اصلی خود جدا و دور می کند. مسئله جالب در مورد درخت حرّا اینست که این درخت در سواحل دریایی شوری رشد می کند که آب در حالت مد آنرا در بر گرفته و در حالت جزر از آن دور می شود.
جنگل های مانگروی ایران یکی از نقاط منحصربه فرد زیستگاه های مانگروی دنیا به حساب می آید چون این رویشگاه بین عرض های ۲۵ تا ۲۷ درجه گسترش پیدا کرده و این منطقه از نقاط جغرافیایی خاص است.
بیشتر بخوانید:
وجود بیشتر از ۲۷ هزار هکتار جنگل حرّا در ایران
اکوسیستمهای درختان حرّا در مناطق مختلف جهان، فضای زندگی بیشتر از ۲۰۰۰ گونه از ماهی ها، جانداران بی مهره همینطور گیاهان را فراهم می کنند.
گونه های حرّا
در سطح جهان نزدیک به ۸۰ گونه از گیاهان حرّا وجود دارد که ۷۸ گونه آن دو لپه و دو گونه دیگر هم تک لپه هستند. این گیاه به ۱۸ تیره و ۲۳ رده تقسیم می شود و در مناطق استوایی و نزدیک به استوایی (معتدل) جهان گسترده هستند. بیشتر این گونه ها یعنی ۶۵ گونه در منطقه جنوب شرق آسیا و نزدیک به ۱۱ گونه دیگر آن هم در قاره آمریکا و منطقه کارائیب وجود دارند. علیرغم این گونه ها تنها دو گونه آن در سواحل کشورهای عضو سازمان منطقه ای راپمی وجود دارند. هر کدام از این دو گونه هم به یک تیره گیاهی متفاوت برمی گردد. گونه نخست حرّا، ابن سینا (Avicennia marina) نامیده شده است و به ابن سینا دانشمند مشهور ایرانی و مولف کتاب قانون در پزشکی نسبت داده می شود. گونه دوم چندل (Rhizophora mucronata) نامیده می شود.
بیشترین گسترش گیاه حرّا در سطح جهان از گونه نخست یعنی حرّا ابن سینا است. از شرق آفریقا و دریای سرخ که بهترین مکان برای رشد آن به شمار می آید و در سواحل آن به فراوانی پیدا می شود تا سواحل استوایی و نزدیک به استوایی در اقیانوس هند، جنوب چین، بیشتر مناطق استرالیا تا پلینزیا، جزایر فیجی و نیوزیلند را در بر می گیرد. گونه دوم یا همان چندل هم در سواحل و تالابهای نیمه شور جنوب فلوریدا، مکزیک، غرب هند همینطور مرکز و جنوب آمریکا به فراوانی یافت می شود البته این گونه در سواحل کشورهای عضو راپمی همچون ایران به صورت محدود گسترش دارد.
مساحت جنگل های مانگرو در ایران بیشتر از ۲۷ هزار هکتار است که غالب گونه های آن گونه ابن سینا است. این جنگلها از خلیج نایبند در بوشهر تا خلیج گواتر در جنوب سیستان و بلوچستان و در حاشیه دریای عمان گسترش پیدا کرده است. بیشتر از ۹۰ درصد این جنگلها چه از لحاظ کیفیت و کمیت در استان هرمزگان مانند بندر خمیر و جزیره قشم واقع شده است البته لکه ای در منطقه خور آذینی استان هرمزگان شهرستان سیریک وجود دارد که گونه «چندل» است.
در کشورهای عربی هم سه گونه گیاه حرّا وجود دارد که علاوه بر دو گونه مذکور گونه دیگری به نام ( BruguieraGymnorrhiza) در این کشورها رشد می کند.
مهمترین خصوصیات گیاهان حرّا
گیاهان حرّا همچون گیاهان همواره سبز هستند که در طول سال سبز می مانند. این گیاهان از آب دریا اشباع می شوند. گیاهان حرّا در بعضی مناطق تنها درختچه های کوتاهی هستند، در حالیکه در مناطقی دیگر آن قدر رشد می کنند تا تبدیل به درختان تنومندی شوند که ارتفاع آنها به ۳۰ تا ۴۰ متر می رسد. این گیاهان دارای شاخه هایی درهم هستند که به طرف بالا و یا به طرف پایین در آب های تالابی ساحلی رشد می کنند.
درختان حرّا پوشش گیاهی اصلی سواحل مناطق گرم را می سازند و معمولاً در کنار آب های اقیانوس های آرام رشد می کنند اما جنگلهای انبوه حرّا در مناطق آبی کم عمق و یا در امتداد خلیج ها، دریاچه ها و دهانه های رودخانه ها (مصب ها) رشد می کنند. ریشه در هم این گیاهان به گل می چسبد و سبب آرام شدن جریان آب در دهانه رودخانه ها و مصب ها می شود و با این کار به تثبیت رسوبات و ایجاد مناطق ساحلی مناسب کمک می کند؛ مناطقی که خیلی از گونه های ماهی و جانداران دریایی در آنها زاد و ولد می کند.
گیاه حرّا این قابلیت را دارد که در محدوده میان آب دریاها و اقیانوسها از یک طرف و خشکی های سواحل و خلیج ها در مناطق گرم و نیمه گرم از سوی دیگر رشد کند. تالاب های حرّا هم معمولاً در آب های کم عمق مناطق ساحلی، مناطق گلی چسبیده به ساحل و یا مناطق جزر و مدی بخصوص در خلیج و مصب ها که از ضربه های شدید امواج در امان هستند، وجود دارند.
درختان حرّا به همراه گیاهان شور دیگر گروههای گیاهی می سازند. این گیاه می تواند در شرایط سختی که بیشتر گیاهان جهان نمی توانند در آن زندگی کنند، مقاومت کند، به صورتی که در مقابل شوری بیش از اندازه مقاومت می کند و می تواند غلظت های بالایی از آنرا تحمل کند. گیاه حرّا آب شور را تصفیه میکند و نمک اضافه را به برگها انتقال میدهد.
گیاه حرّا در زیستگاه های دارای بستر شنی و یا گلی بدون هوا رشد می کند همینطور به خاطر ریشه های زیاد آن می تواند در در سواحل شنی درشت دانه هم زندگی کند حتی اگر این شن ها با گل هم پوشیده شده باشند. حرّا همینطور می تواند در مقابل همه شرایط سخت آب و هوایی مانند دمای بالا، خشکسالی، رطوبت بالا و جریانهای جزر و مدی مقاومت کند. درختان حرّا نیازی به مراقبت کشاورزی ندارند چونکه برای مقابله با شرایط زیست محیطی اطراف خود آمادگی دارد.
درختان حرّا در سواحل گلی، در مناطق جزر و مدی در خلیج های نیمه بسته و دارای جریان های آبی آرام همینطور در آب های شور و لب شور رشد می کنند.
گیاهان حرّا همچون مهم ترین منابع برای چیرگی بر عوامل منفی تأثیر گذار در محیط زیست دریایی شامل تجزیه قسمتهایی از دریا از راه رسوب گذاری و خشک شدن آن یا آلودگی های محیط زیست دریایی هستند.
تهدیدهای جنگل های حرّا درختان حرّا با وجود این که از لحاظ زیست محیطی منحصر به فرد است، اینروزها در معرض انواع خسارات و تخریب از سوی انسان ها قرار دارد. متاسفانه بخشی از مردم جهان نسبت به محافظت از این درخت غفلت می کنند، بگونه ای که مناطق زیست حرّا پر از زباله و پسماندها است و یا به وسیله بولدوزر گودبرداری و تخریب می شود. به علت فعالیت ها و اقدامات اشتباه انسان ها و نابودی مداوم سواحل به وسیله آنها از راه ریختن زباله و افزایش وسعت خشکی در سواحل با خشک کردن دریا با هدف ایجاد امکانات تاسیسات گردشگری همینطور ساختمانهای مسکونی، ریشه و شاخه درخت حرّا در خیلی از مناطق دریایی جهان در معرض نابودی است.
منبع: ربات کشاورز