اصلاحیه کیگالی گامی برای صیانت از لایه ازن

به گزارش ربات کشاورز، کارشناس تحقیقات دفتر صیانت از لایه ازن با اشاره به اینکه ازن در ایران تغییرات خیلی کمی دارد، اظهار داشت: ازن جذب کننده تابش اشعه فرابنفش خورشید است. ایران روی فلات و ارتفاع است و نسبت به کشورهای هم عرض خود با ارتفاع پایین تر، به خودی خود تابش فرابنفش بالاتری دارد. در صورت تخریب در لایه ازن، شدت فاجعه بیشتر می شود.

به گزارش ربات کشاورز به نقل از ایسنا، ۱۶ سپتامبر مصادف با ۲۶ شهریورماه روز جهانی صیانت از لایه ازن است. این لایه به اندازه اکسیژنی که تنفس می نماییم، مهمست چون مولکول های ازن که خود تشکیل یافته از سه اتم اکسیژن و در ارتفاع ۱۸ تا ۵۰ کیلومتری از سطح زمین در لایه استراتوسفر پراکنده هستند، می توانند اشعه فرابنفش خورشید را جذب کنند و مانع از رسیدن بیش از اندازه آن به سطح زمین، اقیانوس ها، جنگلها شوند. این لایه با جذب پرتو فرابنفش خورشید سبب ادامه زندگی روی کره زمین می شود و حفظ آن نیازمند توجه و اقدامات جهانی و نابودی آن به منزله نابودی حیات انسان ها است این در حالیست که تخریب لایه ازن اثرات بسیاری بر حیات و ممات انسان و محیط زیست می گذارد. مولکول های ازن گرچه ناپایدار هستند ولی توانایی جذب پرتو مرگبار فرابنفش خورشید موسوم به UV-B را دارند. این لایه که به ازن معروف است، از موجودات کره زمین در مقابل این اشعه خطرناک همانند یک سپر محافظت می کند.

بیشتر بخوانید:

روز جهانی لایه ازن؛ اهمیت حفظ لایه ای که ترمیم آن ۵۰ سال زمان می برد

ازن در حالت عادی و در سطح زمین گازی بسیار سمی است که تماس با آن موجب سوزش و التهاب دردناک دستگاه تنفسی می شود اما در جو فوقانی لایه ای محافظ را تشکیل می دهد که تخریب آن سبب می شود تا پرتو فرابنفش خطرناک خورشید صدمات جبران ناپذیری به موجودات روی کره زمین وارد آورد. ازجمله این صدمات می توان به لطمه دیدگی عدسی چشم (آب مروارید) و کوری، آفتاب سوختگی و در نهایت سرطان پوست، تضعیف سیستم دفاعی بدن، پیری زودرس، اختلال در مکانیزم فتوسنتز گیاهان و کاهش محصولات کشاورزی، کاهش رشد و نابودی فیتو پلانکتون های موجود در آب دریاها – که منبع اصلی غذایی موجودات بزرگ تر به شمار می روند – و کمک به افزایش پدیده زمین گرمایی اشاره نمود.

ایران از کشورهایی است که در عرض های متوسط نیم کره شمالی قرار دارد. میانگین ازن روی سرزمین ایران حدود ۲۸۶ دابسون (هر ۱۰۰ دابسون یک میلیمتر است) با حداکثر و حداقل ۳۱۰ و ۲۶۶ به ترتیب در ماه های مارس و اکتبر در نوسان است که در دهه های گذشته کاهش شایان توجهی نداشته و همین ناهنجاری بسیار ضعیف با سرعت ۰.۰۹ دابسون رو به افزایش است.

آلودگی های غالب هوا که سلامت و حیات موجودات زنده را تحت تاثیر قرار می دهد بوسیله اندازه گیری ها توسط شش شاخص شامل ذرات کمتر از ۱۰ و ۲.۵ میکرون، ازن، منواکسیدکربن، دی اکسیدنیتروژن و دی اکسیدسولفور صورت می پذیرد که بیشتر جهت بررسی کیفیت هوای شهری مورد استفاده قرار می گیرند.

این آلاینده ها بصورت مستقیم در تخریب مولکول ازن در لایه استراتوسفر دخالت ندارند و برای اندازه گیری تخریب ازن فاکتورهای آلودگی نظیر میزان اتم کلر و برم موجود در جو خصوصاً در لایه استراتوسفر ملاک قرار می گیرد البته تعدادی از آلاینده ها می توانند در تولید آلاینده ثانویه مثل ازن تروپوسفری اثرگذار باشند که این ارتباطی با لایه ازن در استراتوسفر ندارد.

بیشتر بخوانید:

کاهش ۶۷ درصدی مواد مخرب لایه ازن در ایران

دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۸ کنوانسیون وین و پروتکل مونترال را به تصویب مجلس شورای اسلامی رساند سپس اصلاحیه لندن و کپنهاگ را درسال ۱۳۷۵، اصلاحیه مونترال را در سال ۱۳۸۶ و اصلاحیه پکن را در سال ۱۳۹۰ تصویب کرد. آخرین اصلاحیه با عنوان اصلاحیه کیگالی در سال ۲۰۱۶ به تصویب رسید که در آن گفته شده گازهایی که جایگزین گازهای مخرب لایه ازن شده اند، باید از چرخه مصرف بیرون بروند چون این گازها بااینکه مخرب نیستند اما گازهای گرمایشی هستند. ۱۶۰ کشور تا حالا این اصلاحیه را تصویب کردند.

اولین بار اثر تخریبی لایه ازن روی قطب جنوب مشاهده شد و ماهواره ها این اثر را هر سال پایش می کنند. مساحت لایه ازن روی قطب جنوب در اندازه گیری سالانه به ۳۰ میلیون کیلومتر مربع هم رسیده است و در چند سال قبل این اندازه در حوالی ۲۴ کیلومتر مربع بوده و در آخرین اندازه گیری در ۵ سپتامبر ۲۰۲۴ این عدد ۱۳ میلیون کیلومتر مربع اعلام شده است. تنها اثرهای مخرب روی لایه ازن، اتم های برم و کلر نیستند. حریق ها نیز همچون حریق های جنگلی سبب تولید گاز سولفور می شوند و بوسیله جریانات بادی روی قطب می نشینند و در زمستان های قطبی اثر تخریبی روی ازن برجای می گذارند. در این شرایط دانشمندان در تلاش هستند تا اثر انسانی و اثر طبیعی بر لایه ازن را از هم تفکیک کنند.

تا حالا مطابق با برنامه زمان بندی حذف مواد مخرب لایه ازن تحت کنترل پروتکل مونترال سی اف سی ها، متیل کلروفرم و تتراکلرید کربن و متیل بروماید در بخش مصارف آفات غیرقرنطینه ای حذف گردیده است و حذف هیدرو کلرو فلوروکربن ها نیز مطابق با برنامه زمانبندی درحال کاهش تدریجی و حذف مصرف است.

ایران علاوه بر حذف گازهای مخرب، بالاتر از ۳۵ درصد واردات هیدروکلروفلروکربن ها را نیز تا سال ۲۰۲۰ کاهش داده است و تا سال ۲۰۲۵ این کاهش واردات به ۶۷.۵ درصد خواهد رسید. برمبنای مطالعات باتوجه به انجام اقداماتی برای ترمیم لایه ازن انتظار می رود که سطح لایه در قطب جنوب تا ۲۰۶۶ به سطح سال ۱۹۸۰ برگردد. در این شرایط اثرات ناهنجاری روی قطب جنوب کمتر می شود و از مرکز ازن در قطب جنوب به مناطق دیگر سرایت می کند و کشورهایی مانند استرالیا، نیوزلند و شیلی بیش از کشورهای شمالی تر لطمه می بینند.

شفیع موسوی – کارشناس تحقیقات دفتر صیانت از لایه ازن – در گفت و گو با ایسنا درباره ی تاثیر تخریب لایه ازن بر ایران اظهار داشت: با عنایت به اینکه ایران در نیمکره شمالی قرار دارد، آثار زیان بار کمتری را نسبت به کشورهای نزدیک به قطب جنوب می بیند اما چند سالی است وضعیت ازن در قطب شمال هم به جنبه های نگران کننده ای رسیده است. میزان گاز اتم برم و کلر روی قطب شمال بیش از قطب جنوب است.

او افزود: قطب جنوب سردتر از قطب شمال است و به این علت شرایط برای ایجاد حفره های بزرگ در قطب شمال کمتر از قطب جنوب اتفاق می افتد اما کارشناسان می گوید اگر شرایط گرمایش جهانی ادامه پیدا کند، موجب می شود قشر لایه تروپوسفر سردتر شود و در نتیجه پروسه تخریب ازن در قطب شمال هم مثل قطب جنوب اتفاق بیفتد. در نهایت این مساله منجر به لطمه رسیدن به کشورهای نیمکره شمالی زمین می شود. در این شرایط جلوگیری از افزایش دمای جهانی به پیش گیری از تخریب ازن در قطب شمال کمک می نماید. میانگین کلی ازن روی سرزمین ایران حدود ۳۰۰ دابسون در نوسان است.
اقدام ایران برای جلوگیری از افزایش اشعه فرابنفش
کارشناس تحقیقات دفتر صیانت از لایه ازن با اشاره به اینکه ازن در ایران تغییرات خیلی کمی دارد، اشاره کرد: کشورهای اسکاندیناوی نزدیک به قطب شمال بیشتر لطمه را می بینند. با اینحال تلاش می نماییم که اشعه فرابنفش از میزان عادی اش بیشتر نشود. ازن جذب کننده تابش اشعه فرابنفش خورشید است. ایران روی فلات و ارتفاع است و نسبت به کشورهای هم عرض خود با ارتفاع پایین تر، به خودی خود تابش فرابنفش بالاتری دارد. در صورت تخریب در لایه ازن، شدت فاجعه بیشتر می شود.

موسوی با سفارش به مردم درباب مراقبت های لازم در مقابل اشعه فرابنفش اظهار داشت: باید خودمان جنبه های کنترلی و محافظتی را در نظر بگیریم و از پوست و چشم خودمان مراقبت نماییم. عینک های آفتابی و کرم های ضدآفتاب راه حل خوبی برای صیانت از خودمان هستند. مردم باید بیشتر مراقبت کنند چون آب مروارید و مشکلات خیلی زیاد دیگری در ایران وجود دارند. اشعه فرابنفش برای انسان ها، حیوانات، گیاهان و دریاها مضر و لطمه زا است. سبب لطمه به اشیا و حتی رنگ خودرو ها می شود. می تواند به DNA انسان ها هم لطمه بزند. آفتاب سوختگی ها می تواند به سرطان پوست هم تبدیل گردد.

او درباره ی اصلاحیه کیگالی اشاره کرد: ۱۶۰ کشور این اصلاحیه را تصویب کردند که روی گازهای گرمایشی متمرکز می شود. این گازهای گرمایشی شامل گازهای مورد مصرف در سیستم های سردکننده مثل یخچال های تجاری و خانگی هستند. در پروتکل مونترال این گازها جایگزین گازهای مخرب شده بودند اما پس از اصلاحیه کیگالی، کشورهایی که بر اثر این گازها لطمه های بیشتری دیدند، زود تر این مساله را تصویب کردند که این گازها را از چرخه مصرفی خارج کنند. ایران هم در مقابل گازهای گرمایشی لطمه پذیر است اما چون پیمان نامه پاریس هنوز امضا نشده، این پروسه در ایران به تصویب نرسیده است البته دولت پذیرش اولیه اش را انجام داده است و درحال پیگیری و گفت و گو با نمایندگان مجلس هستیم تا ان شاءالله هر چه سریع تر این کار صورت گیرد.
مصوبه دولت درباره ی پذیرش پروتکل الحاقی مونترال برای کنترل مواد کاهنده لایه ازن

موسوی در آخر اظهارکرد: پس از تصویب باید محدودیت های قانونی را شروع نماییم. باید گازهای جایگزین معرفی شوند و پس از سال ۲۰۲۷ روند تدریجی حذف گاز مخرب آغاز می شود و تا سال ۲۰۴۷ باید حدود ۸۵ درصد از این گازهای گرمایشی از چرخه مصرف بیرون بروند. طبق محاسبه ای که انجام شده، با عنایت به پیمان نامه پاریس بر اساس جلوگیری از افزایش دمای جهانی به بالای ۲ درجه سانتیگراد مبادرت به حذف این گاز گرمایشی می تواند تا نیم درجه دمای میانگین را کم کند.

منبع: