ربات کشاورز: در ۲۰ سال گذشته، تغییر شغل گردشگری و سفرهای انبوه، بافت کالبدی و فرهنگی بالاتر از ۳۰۰ روستا را به شدت دگرگون کرده است. تغییر کاربری اراضی، زمین خواری، از میان رفتن ساختارهای معماری و الگوهای رفتاری، کاهش فاکتورهای زیست پایدار را شدت بخشیده است. جزیره هرمز، کویر لوت و نوار ساحلی شمال کشور همچون مناطقی هستند که وضعیت آنها مرز نگرانی را رد کرده و به اقدامی فوری نیاز است.
به گزارش ربات کشاورز به نقل از ایسنا، پدیده «گردشگری انبوه» مدت هاست خیلی از مقاصد پرمسافر قاره اروپا را گرفتار تنش کرده است. باآنکه گردشگری اقتصاد این مناطق را متحول کرده اما نتایج اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مسافران انبوه، زندگی ساکنان این مناطق را گرفتار تنش کرده و موجی از اعتراض را به راه انداخته است. این واکنش ها به شکل ضعیف تری در بعضی از مناطق پرمسافر ایران در نوروز و هر تعطیلی بلند و کوتاه دیگر بروز داده شده است. «برنامه اقدام فوری گردشگری ایران» که در جواب این تنش ها و چالش ها در کمیته ملی طبیعت گردی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تدوین شده و محورها و اقداماتی را برای مقابله با این وضعیت مشخص کرده است، می تواند گامی برای پیشگیری از وقوع بحرانی جدی تر با تمرکز بر بهبود شاخصهای پایداری در گردشگری باشد.
سهم «گردشگری انبوه و ناپایدار» یا بهتر است از آن بعنوان «سفرهای چارچوب گریز» نام ببریم، در کشور دقیقاً قابل سنجش نیست اما در واقع با ارزیابی سفرهای سازماندهی شده و نظامند در صنعت توریسم کشور و با نیم نگاهی به بعضی از آمارها همچون نسبت اقامت در هتل ها و فضاهای رسمی گردشگری به آمار کل سفرها این ادعا از جانب کارشناسان مطرح شده که حداقل ۹۰ درصد جریان سفر در کشور خارج از چارچوب های استاندارد حداقلی و بدون توجه به اصول برنامه ریزی در صنعت توریسم صورت می گیرد.
در واقع این حجم عظیم جابه جایی که در مقاطعی به فراخور طول دوره تعطیلات، اندازه بزرگی را رقم می زند خود عامل ایجاد ناپایداری و بستری برای صدمه های جدی به منابع گردشگری کشور شده است.
تقریبا تمامی مقاصد گردشگری در ایران بیشتر از ظرفیتهای اجتماعی ـ فرهنگی، زیست محیطی و حد پذیرفته شده، پذیرش داشته و دارند. مثال این مورد، فشارهای ناشی از سفرهای میلیونی و چندین برابر ظرفیت تحمل توریستهای داخلی به کرانه شمال کشور و حجم گسترده سفر به «تنگه واشی» و خیلی از نقاط دیگر است.
محمد جهانشاهی، دبیر کمیته ملی طبیعت گردی و گردشگری سبز که با نگاهی به این بحران و در جواب این دغدغه، «برنامه اقدام فوری گردشگری ایران» را تدوین کرده، معتقد است: وضعیت موجود، تبعات جدی را به دنبال داشته و افول تاب آوری این محیط ها، نشان جدی از وضعیت موجود است که در آینده با عنایت به روندهای حاکم، چالش های جدی را در تأمین منابع یا تولید محصولات رقابت پذیر در گردشگری کشور خواهیم داشت. نهاده اصلی الگوی توسعه پایدار گردشگری، برنامه ریزی، مدیریت، دانش و کاربرد آن است. این الگو نیازمند آگاهی ها و آمادگی های پایه ای است که عمده وزن آنرا سرمایه انسانی کارا تشکیل می دهد. این آگاهی از مسیرهای مختلف و به شکل سلبی و ایجابی رقم می خورد که ظرفیتهای معاونت گردشگری در قسمت های مختلف می تواند به خوبی و با سرعت مناسب، روندهای موجود در برنامه ریزی و اجرا را تغییر دهد.
نظریه «گردشگری انبوه و پایدار» و بهره گیری از ظرفیتهای قانونی، دانش کارشناسی و بهبود گرایش ادراک عمومی نسبت به این مساله، مبنای شکل گیری این ایده و محورهای این برنامه است. جهانشاهی این توضیح را در گفت گو با ایسنا اضافه می کند که منظور از «گردشگری انبوه پایدار»، تداوم «گردشگری انبوه و رها شده» نیست، بلکه در این نگرش تلاش می شود شاخصهای پایداری در روند غالب و حاکم بر گردشگری کشور که «انبوه و ناپایدار» است از درون و با استفاده از ظرفیتهای موجود، رفته رفته تقویت شود.
«گردشگری انبوه ناپایدار» حاصل توسعه گردشگری در مقاصد و مناطقی است که فاقد رفتارهای سیستماتیک در ایجاد فرانیدهای نظارت و کنترل هستند. برپایه مدلهای مدیریتی و برنامه ریزی، کارشناسان اعتقاد دارند که امکان سوق گردشگری انبوه ناپایدار بسمت گردشگری انبوه پایدار وجود دارد و در مراحل بعد با عنایت به شکل گیری فرایندها میتوان جریان هایی برپایه الگوهای پایدارتر، متناسب با بوم و نظام های بومی کشور طراحی کرد. حالا باید با جدیت به دنبال تغییر وضعیت بسمت نتایج مطلوب و قریب الوقوع برای بیشتر مقاصد کشور باشیم.
ارزیابی های میدانی در بیشتر از ۳۰۰ مقصد گردشگری کشور همچون روستاها، سواحل، جزایر و مناطق طبیعی بیابانی، جنگلی، دره ای و… سادگی مظاهر این ناپایداری ها را نشان داده است. جزیره ۴۲ کیلومتری هرمز که جمعیتی حدود ۶ هزار نفر دارد در فصول سفر روزانه تا ۴ برابر این جمعیت را به شکل پیوسته تجربه می کند. درحالی که هیچ تناسبی بین عرضه و تقاضا وجود ندارد و اهرم کنترلی و نظارتی بر این ترددها نمی بینیم و در ۱۰ سال قبل بشدت این شرایط عامل تغییرات جدی بر شاخصهای زیست محیطی، فرهنگی و اجتماعی این جزیره زیبا شده است. از پراکنش پسماند در سطح جزیره گرفته تا افزایش آمار طلاق و همینطور کاهش جمعیت حیات وحش جزیره و بسیاری ریسک ها و پیامدها که قابل ارزیابی و سنجش است.
بیابان لوت که نخستین اثر طبیعی ایران در لیست میراث طبیعی جهانی یونسکو است سالانه بیشتر از ۲۰۰ هزار توریست دارد که مقصد اصلی آنها دقیقاً در زمینه آن واقع شده که خطر خروج آنرا از لیست جهانی به دنبال دارد.
بیش از ۶۵۰۰ کیلومتر خط ساحلی کشور حتی یک ساحل استاندارد جهت دسترسی ایمن از جنبه های مختلف و برای گروههای مختلف ندارد و سالانه بیشتر از ۱۵ میلیون نفر به این مقاصد سفر می کنند، بدون این که ملاحظات جامعه میزبان، شاخصهای اکولوژیکی، اجتماعی و فرهنگی در این مقاصد جایی طرح مبحث شده باشد.
اثرات این جمعیت متراکم و فشارهای ناشی از دوره های پیک و هم افزایش گاه به گاه دوره های پیک و تعدد آن، عملاً کلیه مکانیزم های معمول در این محیط ها را فاقد کارآمدی کرده و زندگی روزمره جامعه میزبان را گرفتار اشکال می کند.
امروز شاهدیم که تولید روزانه بالای ۵ هزار تن زباله و یک میلیون لیتر شیرابه در استانی مانند مازندران که در مدیریت پسماند معمول و روزانه خود گرفتار چالش استف چه وضعیتی را رقم می زند. حالا عمده مسیل ها و رودخانه های شمال کشور گرفتار آلودگی های میکروبی و شیمیایی هستند. این شرایط زنگ خطری است که ضرورت افزایش آگاهی عمومی و ترویج رفتارهای مسئولانه را جدیت می بخشد تا رفته رفته گردشگری سبز بیشتری در کشور داشته باشیم و بخصوص در مقاطعی که مردم ما تبدیل به گردشگری داخلی می شوند.
گردشگری سبز، ذهنی آگاه و حساس تر نسبت به محیط پیرامون خود دارد، ضمن درک چالش ها و دغدغه های عمومی، تلاش می شود سهم خویش را در رفتارهای غیرمسئولانه نسبت به محیط های طبیعی، فرهنگی و اجتکاعی کم کند. ما با یک دانشمند روبه رو نیستیم بلکه صرفاً با یک فرد و یم شهروند حساس به مبحث رو به رو خواهیم بود که سفر می کند.
در ۲۰ سال قبل شکل گیری روندهای جدید سبب گرایش به مناطق روستایی در چارچوب خانه دوم یا سفرهای پایان هفته شده که این، شرایطی را به وجود آورده که امروز بیشتر از ۳۰۰ روستای با قابلیت های بالای گردشگری بشدت گرفتار تغییر بافت کالبدی و فرهنگی شده و ساختارهای اجتماعی آنها گرفتار تغییرات جدی شده است و تغییر کاربری اراضی، زمین خواری و از بین رفتن ساختارهای معماری و تغییر الگوهای رفتاری، کاهش شاخصهای زیست پایدار را شدت بخشیده است.
دبیر کمیته ملی طبیعت گردی و گردشگری سبز که با در نظر گرفتن این تنش ها اقداماتی را در ۹ محور برای زیرمجموعه های معاونت گردشگری تدوین کرده است، می گوید: مساله امروز آگاهی لحظه ای مان نسبت به شرایط گردشگری می باشد که خود معلول نگرش ها، فرایندها، کنش های گذشته و حال است و علت وضع موجود و آینده خواهد بود.
در این خصوص در محوری که برای اداره کل توسعه گردشگری داخلی ترسیم شده با تکیه بر این که مشکلات عمده گردشگری به لحاظ پایداری نشأت گرفته از نوع عملکرد بدنه صنعت توریسم و هم کیفیت رفتار و فرهنگ عمومی توریستهای داخلی رقم می خورد و از طرفی این مشکلات به شکل مستقیم، سطح کیفی و کمی گردشگری داخلی را تحت الشعاع خود قرار می دهند و برنامه ریزی در اداره کل توسعه گردشگری داخلی را با چالش های جدی مواجه می کند، بنابراین علاوه بر ضرورت ایجاد رویه های جدید در دیگر بخش ها، این اداره کل و زیرمجموعه های آن با عنایت به وظایف و مسئولیت ها و برنامه های در دست اقدامی که دارند می توانند اهمیت بالای ی در شکل گیری جریان های موثر ایفا کنند و ظرفیتهای موجود را بسمت گردشگری انبوه پایدار سوق دهند و در راه کاهش گردشگری انبوه ناپایدار سهم جدی ایفا کنند.
در این برنامه اشاره شده که هر ساله هزاران رویداد با هدف توسعه گردشگری در گوشه و کنار کشور در سطوح مختلف برگزار می گردد که فاقد هرگونه پروتکل و چارچوبی با نگرش های بهبود شاخصهای پایدار همچون زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی است و عموما بر معرفی مقصد یا محصولی تمرکز دارند که باآنکه اثربخشی کوتاه مدتی در قسمت های اقتصادی یا برخی اهداف برگزارکنندگان دارد اما بی توجه به اصول مبانی حداقلی گردشگری پایدار در بلند مدت است. بر همین مبنا اقداماتی برای این اداره کل پیشنهاد شده است. همچون افزایش تعداد نامزدهای روستاهای جهانی با هدف ترغیب برای بهبود شاخصها و کیفی سازی فضای زیستی مقاصد، اولویت بخشیدن به مصادیق گردشگری سبز و پایدار، تدوین منشور کد اخلاقی و پشتیبانی از فعالان گردشگری سبز و پایدار.
همینطور اقداماتی که برای کمیته ملی طبیعت گردی و گردشگری سبز ترسیم شده است شامل اولویت بخشی به پروژه هایی که سرعت رشد ناپایداری را کم می کنند، تدوین دستورالعمل تورهای حیاط وحش، شناسایی و ایجاد بانک اطلاعاتی از فعالان حقیقی و حقوقی گردشگری پایدار و پشتیبانی از پروژه هایی که با اصول گردشگری پایدار شکل گرفته اند با هدف الگوسازی و ترویج این نگرش، مشارکت و پشتیبانی از رویدادهای که به نحوی در ترویج گردشگری پایدار موثر هستند، شناسایی ظرفیتهای بین بخشی در بهبود شاخصها و جذب حمایت های مادی و معنوی سایر بخش ها برای توسعه و گسترش رفتارهای سبزمحور در صنعت توریسم است.
دبیر کمیته ملی طبیعت گردی با عنایت به چالش هایی که برخی مناطق کشور را درگیر کرده است و در واکنش به آن، برنامه اقدام فوری گردشگری را تدوین کرده است، تاکید دارد باید تلاش شود برنامه اقدام فوری از کوتاه ترین مسیرها و به دور از بروکراسی اضافی صورت گیرد.
منبع: ربات کشاورز