محسن شهریاری مقدم امروز دوشنبه ۲۴ آذر در مراسم روز جهانی خاک، با اشاره به شرایط زیست محیطی خراسان رضوی اظهار نمود: طبق گزارش های بین المللی و داده های سازمان خاک و اب و کشاورزی ملل متحد (FAO)، فعالیتهای انسانی مهم ترین منبع آلودگی خاک در جهان هستند. خاک، زیربنای توسعه کشاورزی، امنیت غذایی، تنوع زیستی و تاب آوری اکوسیستم هاست، اما چون بخش عمده آلودگی های آن قابل مشاهده نیست، اغلب از دید عمومی پنهان می ماند.
وی با مقایسه آلودگی خاک و هوا، اضافه کرد: برعکس آلودگی هوا که با چشم دیده یا به سادگی احساس می شود، آلودگی خاک تا آن زمان که نمونه برداری و آزمایش های تخصصی انجام نشود، ملموس نیست. همین ناپیدایی، خاک را به یکی از صدمه پذیرترین مولفه های محیط زیست مبدل کرده است.
معاون آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به تصویب قانون حفاظت خاک در سال ۱۳۹۸ بیان نمود: تمام کشورها از چنین قانونی برخوردار نیستند و ایران از این جهت در زمره کشورهای پیشرو قرار دارد. طبق این قانون، آلودگی خاک زمانی مصداق دارد که استانداردهای زیست محیطی رعایت نشود، چونکه هر پسابی الزاما آلاینده محسوب نمی گردد، مگر آن که فاقد معیارهای تعیین شده باشد.
وی اشاره کرد: وقتی خاک آلوده می شود، اثرات آن تنها به همان بستر محدود نمی ماند، غذا، آب و حتی هوایی که تنفس می نماییم، تحت الشعاع قرار می گیرد.
شهریاری با اشاره به شعار سال جاری روز جهانی خاک با عنوان «خاک های سالم برای شهرهای سالم» اظهار داشت: اکنون ۵۵ درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی می کنند و این رقم تا سال ۲۰۲۵ به حدود ۶۸ درصد خواهد رسید. این مساله نشان داده است خاک شهری، برعکس تصور عمومی، اهمیت بالای ی در کاهش استرس، جذب آلاینده ها و حتی تولید غذا دارد.
وی ادامه داد: حالا حدود ۱۰ درصد غذای جهان در محدوده های شهری تولید می شود و خاک می تواند بعنوان یک فیلتر طبیعی، بخش قابل توجهی از آلودگی ها را جذب نماید، مشروط بر آن که مدیریت پسماند و فاضلاب شهری به درستی صورت گیرد.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست با استناد به پایش های ملی از سال ۱۳۹۸ تا حالا اظهار نمود: در ایران و خصوصاً در شهرها، دو عامل اصلی بیشترین سهم را در آلودگی آب و خاک دارند: پساب و پسماند. اگر تصفیه کارآمد فاضلاب و مدیریت اصولی پسماند را محقق نماییم، بخش بزرگی از مشکلات زیست محیطی کشور قابل حل خواهد بود. در قانون برنامه هفتم توسعه (مواد ۳۸ تا ۴۱) وظایف سنگینی برای سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت نیرو و جهاد کشاورزی در عرصه تصفیه فاضلاب، ممانعت از رهاسازی پسماند و بازچرخانی آب پیشبینی شده است.
شهریاری با اشاره به آمار خراسان رضوی بیان نمود: میانگین چهار ساله پایش ها نشان داده است که در این استان هم مانند سایر نقاط کشور، پساب و پسماند اصلی ترین منابع آلودگی آب و خاک هستند. سالانه حدود ۱۰۸ میلیون مترمکعب فاضلاب تصفیه شده در استان تولید می شود.
وی ادامه داد: خراسان رضوی حدود ۵/۸ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده، اما سهم آن از فاضلاب تصفیه شده کشور کمتر از این مقدار است و حدود یک درصد عقب افتادگی نسبت به میانگین جمعیتی دارد، عقب افتادگی ای که بیشتر در شهرستان ها و مناطق دورتر از مشهد مشاهده می شود.
معاون آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست با این حال مدیریت پسماند در مشهد را مثبت ارزیابی و بیان نمود: مشهد در عرصه مدیریت پسماند جزو شهرهای پیشرو کشور است، اما در سطح استان هنوز بالاتر از ۹۰ زباله گاه فعال وجود دارد که خیلی از آنها فاقد استانداردهای زیست محیطی لازم هستند.
وی با اشاره به تولید سالانه حدود ۲۸ میلیون تن پسماند شهری در کشور اشاره کرد: با احتساب پسماندهای روستایی، صنعتی، بیمارستانی و ساختمانی، این رقم به بیشتر از ۵۰ میلیون تن در سال می رسد. تحقیقات جدید نشان داده است که وجود فلزات سنگینی مانند کادمیم و سرب در خاک، تهدیدی جدی برای سلامت انسان است.
شهریاری تصریح کرد: اجرای قوانین و دستورالعمل ها بدون مشارکت فعال مردم امکانپذیر نیست. تجربه های جهانی نشان داده است محافظت از محیط زیست، بدون همراهی جوامع محلی به نتیجه نمی رسد. حرکت های ترویجی و مشارکتی، مانند برنامه های روز جهانی خاک، گامی مؤثر در پیشرفت آگاهی عمومی و حفاظت پایدار از خاک است.
بی توجهی به خاک، امنیت غذایی و شهرهای آینده را تهدید می کند
ناصر دواتگر، مدیرکل دفتر امور خاک کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی در این مراسم با اشاره به شعار سال جاری روز جهانی خاک (خاک سالم برای شهر سالم) اظهار داشت: تغییر کاربری زمینهای حاصلخیز، فرسایش خاک و توسعه شهری بی ضابطه، امنیت غذایی و پایداری شهرهای آینده را به خطر انداخته درحالی که خاک تنها پایه تولید غذا نیست، بلکه نقشی کلیدی در رویارویی با آلودگی هوا، تعدیل دمای شهرها و تصفیه آب هم دارد.
وی در تشریح اهمیت خاک در توسعه پایدار شهری و ملی، اظهار نمود: وقتی از خاک صحبت می شود، تنها به نقش آن در تولید غذا یا محافظت از مرتع و جنگل فکر می نماییم، در حالیکه خاک خدمات مختلف و حیاتی برای ساکنان شهرها هم عرضه می کند.
وی با اشاره به اینکه از سال ۲۰۱۰ به بعد نگاه جهانی به خاک بعنوان عاملی مکمل و هم تراز با آب تغییر کرده است، اضافه کرد: خاک سالم می تواند گازهای گلخانه ای را جذب نماید، آلودگی آب را تصفیه کند و حتی در پایین آوردن اثرات گرمایش شهری مؤثر باشد. در عین حال، در رقابت برای بهره برداری از زمینهای درجه یک، همیشه کشاورزی بازنده بوده و تغییر کاربری به سوی ساخت وساز پیش رفته است.
مدیرکل دفتر امور خاک کشاورزی با اشاره به آمارهای جهانی تصریح کرد: تا سال ۲۰۵۰ حدود ۷۰ درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی خواهند کرد که حدود ۷۰ درصد غذا و هم بیشتر آلودگی هوا و زباله را تولید می کنند. ازاین رو حفظ کیفیت خاک در داخل و اطراف شهرها یک لزوم است.
دواتگر تغییر کاربری اراضی، تقسیم بندی غیراصولی زمینهای کشاورزی و فرونشست های ناشی از بهره برداری بی رویه از آب های زیرزمینی را همچون چالش های بزرگ دانست و اضافه کرد: در ایران حتی مراتع هم به علت شرایط اقلیمی شکننده، توان محدودی دارند. از طرف دیگر، کوچک شدن زمینهای کشاورزی به واحدهای نیم هکتاری، اقتصاد مقیاس را از بین برده و کشاورزی را ناپایدار کرده است.
وی اشاره کرد: آنقدر که به آب و ماشین آلات توجه شده، از خاک غافل بوده ایم. امروزه مفاهیمی مانند امنیت خاک و اقتصاد خاک در جهان مطرح شده و ما هم باید برای تعیین ارزش اقتصادی خاک و حفاظت کیفیت آن برنامه ریزی نماییم.
دواتگر با اشاره به تصویب قانون «حفاظت از خاک» در کشور، بیان نمود: این قانون ظرفیت خوبی برای ساماندهی وضعیت خاک دارد، اما احتیاج به عزم جدی و مشارکت همگانی برای اجرای مؤثر آنست تا بتوانیم خاک را بعنوان میراثی برای نسل های آینده حفظ نماییم.
وی با مقایسه آلودگی خاک و هوا، افزود: برعکس آلودگی هوا که با چشم دیده یا به آسانی احساس می شود، آلودگی خاک تا آن زمان که نمونه برداری و آزمایش های تخصصی انجام نشود، ملموس نیست. وی اضافه کرد: خراسان رضوی حدود ۵/۸ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده، اما سهم آن از فاضلاب تصفیه شده کشور کمتر از این مقدار است و حدود یک درصد عقب افتادگی نسبت به میانگین جمعیتی دارد، عقب افتادگی ای که بیشتر در شهرستان ها و مناطق دورتر از مشهد مشاهده می شود. با این وجود، در رقابت برای بهره برداری از زمین های درجه یک، همیشه کشاورزی بازنده بوده و تغییر کاربری به سمت ساخت وساز پیش رفته است.
منبع: agrobot.ir