به گزارش ربات کشاورز مدیر بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران اظهار داشت: بانک گیاهان درون شیشه ای با هدف حفظ و نگهداری گونه های گیاهی در شرایط خارج از رویشگاه، افتتاح شد. در این شرایط، نمونهِ عاری از بیماری در شرایط درون شیشه ای به شکل کشت بافتی در محیط کشت اختصاصی قرار داده می شود. با این روش میتوان از یک نمونه گیاهی، ریزنمونه ها با حفظ همان خصوصیت ها، به صورت عاری از بیماری و هرگونه تنش زیستی و غیرزیستی، با قابلیت تکثیر سریع در طول سال به تعداد بسیار زیاد تولید و یا نگهداری کرد.
دکتر الیاس آریاکیا، در گفتگو با ایسنا اظهار کرد: بانک گیاهی یکی از بانکهای چهارگانه مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران به حساب می آید و حوزه اصلی فعالیت این بانک، جمع آوری، شناسایی، ارزیابی و احیاء ذخایر ژرم پلاسمی گیاهی کشور است. چالش های مختلفی همچون تغییرات اقلیمی، بهره برداری بی رویه از مراتع و زمین ها، ساخت و سازهای غیرقانونی، سبب فرسایش ذخایر ژرم پلاسمی گیاهی شده و گونه های گیاهی ایران را به شدت در معرض تهدید قرار داده اند.
مدیر بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تاکید کرد: وظیفه اصلی ما در بانک گیاهی، در درجه اول حفظ و نگهداری ذخایر ژرم پلاسمی کشور است تا نسل های بعدی بتوانند از آنها بهره مند شودند. این ذخایر ژرم پلاسمی از نقاط مختلف کشور جمع آوری شده و با روش های استاندارد موجود، آنها را شناسایی، حفظ و نگهداری و ارزیابی می نماییم بعنوان مثال به تازگی گونه جدیدی از گیاهان جنس پیاز در ایران توسط محققین این مرکز شناسایی و معرفی شده است که علاوه بر افزایش غنای گیاهی موجود، میتوان از آن در برنامه های اصلاحی هم بهره برد.
وی اضافه کرد: حدود ۱۴ هزار نوع ژرم پلاسم مختلف در بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران وجود دارد که می توانند در برنامه های احیاء مورد استفاده قرار بگیرند. بذرهای این ذخایر ژرم پلاسمی هم در سردخانه ۴ درجه سانتیگراد برای نگهداری کوتاه مدت نگهداری می شوند که اصطلاحاً کلکسیون فعال گفته شده و امکان نگهداری و احیاء نمونه برای حدود ۴ تا ۱۰ سال را فراهم می آورد. نسخه پشتیبان این بذرها در سردخانه پایه در دمای منفی ۱۸ درجه سانتیگراد برای طولانی مدت باقی می ماند. به تازگی از سیستم کرایوپرزرویشن (نگهداری در شرایط فراسرد ازت مایع و دمای ۱۹۶- درجه سانتی گراد) جهت نگهداری بسیار طولانی مدت بذرها و برای چندین دهه استفاده می شود. نتایج ارزیابی زنده مانی بذرهای در سیستم های مختلف نگهداری هم به چاپ رسیده است.
دکتر آریاکیا اشاره کرد: بذرهایی که قوه نامیه (قابلیت زنده ماندن و جوانه زنی بذر) دارند، در برنامه احیاء قرار گرفته و تحت شرایط ویژه ای در مزرعه یا گلخانه حفظ، نگهداری و احیاء و بار دیگر از آنها بذر گرفته می شود.
گیاهان درون شیشه ای، روشی برای نگهداری و تکثیر سریع و عاری از بیماری گونه های گیاهی
دکتر آریاکیا اضافه کرد: قبل از ورود به حوزه کاربری ذخایر و تولید بذر هیبرید، تمرکز اصلی بنده در حوزه کشت بافت گیاهی بود. کشت بافت را با امکانات اولیه، شروع کردم. در ادامه، کارهای تحقیقاتی جهت راه اندازی این فناوری انجام شد. و با توسعه امکانات و تقویت جنبه های مختلف تحقیقاتی و آموزشی و بنکینگ درون شیشه ای نمونه های گیاهی، زمینه برای بهره برداری و استفاده از دانش فنی فراهم گردید و مرکز خدمات تخصصی کشت بافت گیاهی از دل آن استخراج شد که به امر عقد قرارداد، تولید و فروش محصولات کشت بافتی می پردازد.
وی افزود: ایجاد بانک ذخایر ژرم پلاسمی دو حالت دارد؛ یک سری گیاهان از راه بذر تکثیر می شوند که میتوان بذر آنها را جمع آوری و در سردخانه نگهداری کرد؛ اما برخی گونه های گیاهی از راه بذر تکثیر نشده یا تکثیر از راه بذر، سبب از بین رفتن صفات مادری گیاه می شود؛ در نتیجه باید از راه رویشی (قلمه، پیوندک) آنها را حفظ و نگهداری کرد.
مدیر بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران اظهار داشت: در شرایط درون رویشگاهی (in situ conservation)، گونه های گیاهی در رویشگاه طبیعی مانند یک منطقه جنگلی محفاظت شده، حفظ و نگهداری می شوند. در شرایط خارج از رویشگاه (ex situ conservation)، گونه های گیاهی در خارج از زادگاه خود همچون مزرعه کنترل شده یا سردخانه نگهداری می شوند.
وی تاکید کرد: با هدف حفظ و نگهداری گونه های گیاهی در شرایط خارج از رویشگاه، بانک گیاهان درون شیشه ای (in vitro Conservation) افتتاح شد. در این شرایط، نمونهِ عاری از بیماری در شرایط درون شیشه ای به شکل کشت بافتی در محیط کشت اختصاصی قرار داده می شود. با این روش میتوان از یک نمونه گیاهی شامل چوبی یا علفی، ریزنمونه ها با حفظ همان خصوصیت ها، به صورت عاری از بیماری و هرگونه تنش زیستی و غیرزیستی، با قابلیت تکثیر سریع در طول سال به تعداد بسیار زیاد تولید و یا نگهداری کرد.
دکتر آریاکیا اشاره کرد: بانک گیاهان درون شیشه ای از جنبه اقتصادی هم برخوردار می باشد. وظیفه جهاد دانشگاهی، علم و عمل توامان است، یعنی علاوه بر انجام یک فعالیت پژوهشی، خروجی کار به رفع نیاز کشاورز و بازار منجر شده و منافع اقتصادی به دنبال دارد.
حفاظت انجمادی، روشی برای نگهداری چند صدساله نمونه های گیاهی
مدیر بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران اظهار داشت: در بحث ذخایر ژنتیکی، باید از روش هایی استفاده نماییم تا بتوانیم نمونه ها را برای چند صد سال نگهداری نماییم و این مورد از اهمیت استراتژیکی برای کشور برخوردار می باشد. روشی که برای نگهداری بلندمدت استفاده می شود، حفاظت انجمادی یا کرایوپرزرویشن (cryopreservation) است که در آن ریزنمونه گیاهی در دمای منفی ۱۹۶ درجه سانتیگراد نگهداری می شود.
وی اضافه کرد: حدود ۹۰ درصد بافت گیاهی از آب تشکیل شده است. در روش حفاظت انجمادی، آب بافت گیاهی با روش های خاصی گرفته شود و محلول های دیگری معروف به محافظ برودتی یا کرایوپروتکتانت (cryoprotectant) جایگزین آب درون گیاه می شود. در فاز مقدماتی این کار انجام شده و نتایج خوبی به دست آمده است.
دکتر آریاکیا ضمن اشاره به دیگر زمینه های جنبی فعالیت بانک گیاهی تاکید کرد: در زمینه تولید بذرهای بومی در چارچوب خدمات تخصصی مورد نیاز کشور فعالیت می نماییم. همینطور لیستی از نمونه های موجود در بانک گیاهی از راه وبسایت مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران قابل دسترس است. متقاضیان می توانند با حداقل قیمت و بهترین کیفیت، این نمونه ها و خدمات مورد نظر را دریافت نمایند. ایزو مدیریت کیفیت ۲۰۱۵-۲۰۰۸ این مرکز، تضمین کننده کیفیت خدمات عرضه شده است.
تأثیر شرایط تحریمی بر دیده شدن فعالیتهای جهاد دانشگاهی
مدیر بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران خاطرنشان کرد: شرایط تحریم سبب شد که فعالیتهای جهاد دانشگاهی بیشتر دیده و ثابت شود که این سازمان واقعاً به دنبال اجرای طرح ها و پروژه هایی برای رفع نیازهای کشور است. با عنایت به رویکرد دانش بنیان و محصول محور درکشور، طی سالهای اخیر اجرای طرح های فناورانه جز سیاست های جهاد دانشگاهی قرار گرفته است و در این حوزه برنامه ریزی ها و پیشرفت های قابل توجهی حاصل شده است.
وی در انتها اشاره کرد: معتقدم بهتر است روی پروژه هایی کار شود که خروجی مفیدتر و ملموس تری داشته باشند. مقاله نوشتن، خروجی فرعی یک کار جهادی است. در بحث کشاورزی و امنیت غذایی با مشکلات زیادی مواجه هستیم. در حوزه به زارعی مشکل داریم و هنوز کشاورزان نحوه استفاده صحیح از منابع محدود آب را به درستی درک نکرده اند. به زارعی و به نژادی (کاری که درحال انجام آن هستیم)، لازم و ملزوم یکدیگر هستند و باید به هر دو حوزه توجه کرد. در کشورهنوز مفهوم به نژادی و بومی سازی آنرا به درستی درک نشده است که به سراغ بیوتکنولوژی و نانوبیوتکنولوژی رفته ایم. خروجی ملموس این حوزه ها چه بوده است؟
منبع: ربات کشاورز