ربات کشاورز: هم اکنون پنج کمیته اخلاق در پژوهش شامل کمیته اخلاق در پژوهش و چهار کمیته سازمانی اخلاق در پژوهش پژوهشگاه ابن سینا، پژوهشگاه رویان، پژوهشکده معتمد و سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در جهاد دانشگاهی مشغول به فعالیت هستند. پژوهش های گروه تخصصی پزشکی و تمامی پژوهش هایی که در سایر گروه های تخصصی جهاد دانشگاهی در حوزه علوم زیستی انجام می شود، تحت پوشش این کمیته ها قرار می گیرد.
به گزارش ربات کشاورز به نقل از ایسنا، اخلاق در پژوهش از ارکان مهم علوم مختلف بویژه علوم زیست پزشکی بوده و به مرور لزوم آن بیشتر مورد توجه اندیشمندان جهان قرار گرفته است. تاریخچه پزشکی جهان نشان داده است که برخی پژوهشگران در پژوهش بر نمونه های انسانی و نمونه های حیوانی اصول اخلاق را مراعات نکرده اند و چه بسا عملکرد خویش را در جهت پیشبرد علم ضروری تلقی کرده اند. به منظور پیشگیری از سوء استفاده های احتمالی از نمونه های پژوهش (انسان و حیوان)، اصول و قواعدی در بیانیه های بین المللی نورنبرگ در سال ۱۹۴۷، هلسینکی در سال ۱۹۷۵ و بلمونت در سال ۱۹۷۸ تدوین شده و به کشورها سفارش شده است که این اصول اخلاقی را در پژوهش های علوم زیست پزشکی به مورد اجرا گذارند.
در گردهمایی سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۹۵ هم مقرر شد که کمیته های اخلاق در پژوهش های علوم زیستی در کشورهای منطقه تشکیل شده و آیین نامه های کشوری اخلاق در پژوهش را تنظیم کنند که در این راستا کمیته های اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی در سه سطح ملی، دانشگاهی و سازمانی در کشور ایران تشکیل شده است.
کمیته اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی جهاد دانشگاهی در خرداد سال ۱۳۹۴ تشکیل و اعتبارنامه اولیه خود با صلاحیت کمیته اخلاق در پژوهش سطح “دانشگاهی” را از کمیته ملی اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی، معاونت و تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت دریافت کرده است.
هم اکنون چهار کمیته سازمانی اخلاق در پژوهش هم شامل کمیته های اخلاق در پژوهش پژوهشگاه ابن سینا، پژوهشگاه رویان، پژوهشکده معتمد و سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در جهاد دانشگاهی مشغول به فعالیت هستند و پژوهش های گروه تخصصی پزشکی و تمامی پژوهش هایی که در سایر گروه های تخصصی جهاد دانشگاهی در حوزه علوم زیستی انجام می شوند، تحت پوشش این کمیته ها قرار می گیرند.
رعایت اصول اخلاق در پژوهش، مهمترین رسالت کمیته اخلاق جهاد دانشگاهی
حفاظت از حقوق، سلامتی و ایمنی افراد مورد پژوهش، حیوانات مورد آزمایش، جامعه، محیط زیست و پژوهشگران طی پژوهش های زیست پزشکی و همینطور حفظ و دفاع از حیثیت علمی به واسطه دیده بانی رعایت اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی از مهمترین رسالت کمیته اخلاق جهاد دانشگاهی است.
ترویج اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی در کشور
کمیته اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی جهاد دانشگاهی در جهت ایفای مسئولیت خود به گونه ای عمل می کند تا اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی جهاد دانشگاهی نهادینه شود. این کمیته با عملکرد خود تلاش می کند تا مرجع و سرآمد در ترویج اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی در کشور باشد.
ارتقای فرهنگ کاربرد اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی و ارتقای دانش، نگرش و مهارت پژوهشگران و صاحب نظران در مورد اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی از اصلی ترین راهبردهای کلان کمیته اخلاق جهاد دانشگاهی است.
بررسی و نظارت پژوهش های جهاد دانشگاهی از نظر تحقق اصول اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی، توانمندسازی اعضای هیات علمی، پژوهشگران و صاحب نظران جهاد دانشگاهی در زمینه اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی و همینطور ترویج فعالیت های در رابطه با کاربرد اصول اخلاقی در پژوهش های زیست پزشکی جهاد دانشگاهی از دیگر اهداف راهبردی این کمیته است.
دفاع از حیثیت علمی پژوهشگران جهاد دانشگاهی خط مشی کمیته اخلاق
پژوهش های زیست پزشکی جهاد دانشگاهی تابع راهنماهای اخلاقی و آئین نامه های کمیته ملی اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که می تواند با عنایت به پیشرفت های علم و فناوری، پیشنهادات مورد نیاز جهت ارتقای راهنماهای اخلاق در پژوهش را به کمیته ملی اخلاق در پژوهش عرضه کرده و در این راستا همکاری های لازم را انجام دهد.
تمامی پژوهش ها و رساله های دانشجویی جهاد دانشگاهی که مشمول “مراعات راهنماهای عمومی و اختصاصی اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی مصوب کمیته ملی اخلاق” هستند، باید در یکی از کمیته های اخلاق سازمانی یا در کمیته اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی مورد بررسی قرار گرفته و در صورت تایید دارای کد کمیته اخلاق در پژوهش باشند. اصل آثار و نتایج پژوهش های زیست پزشکی فاقد مصوبه کمیته اخلاق در پژوهش، صرف نظر از عواقب و ضمانت های اداری وحقوقی، فاقد اعتبار و غیر قابل استناد و انتشار خواهد بود.
حفظ و حراست از حقوق و حیثیت علمی – پژوهشی جهاد دانشگاهی از تعهدات کمیته اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی است برهمین اساس در صورت اثبات تخلف از اصول اخلاق در پژوهش، برخورد قانونی با فرد متخلف صورت خواهد گرفت و در ضمن اگر افترا وارده اثبات نشود آنگاه دفاع از حیثیت علمی پژوهشگران جهاد دانشگاهی از وظایف این کمیته است.
پژوهش های مصوب کمیته اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی و همینطور کمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی از نظر رعایت راهنماهای اخلاقی در حین اجرا و بعد از آخر پژوهش (زمان انتشار نتایج) باید تحت نظارت اخلاقی کمیته های مذکور باشد و همینطور پشتیبانی از کمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش موجود در جهاد دانشگاهی نسبت به تشکیل کمیته های سازمانی جدید در جهاد دانشگاهی، در اولویت است.
کمیته اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی مسئولیت تصمیمات کمیته های سازمانی را بر عهده دارد و نظارت کامل بر فعالیت های این کمیته ها خواهد داشت، این کمیته در جهت کاهش استفاده از حیوانات و ارتقای روش ها و فناوری های جایگزین حیوانات آزمایشگاهی است و آموزش و توانمندسازی پژوهشگران در مورد کاربرد اصول اخلاق در پژوهش به صورت مستمر انجام می گردد.
وب سایت کمیته اخلاق جهاد دانشگاهی نقش مهمی در تولید دسترسی به منابع و اطلاعات در رابطه با اخلاق در پژوهش را برای پژوهشگران دارد بنابراین باید همواره به روز بوده و به مرور امکانات بیشتری را در اختیار پژوهشگران قرار دهد.
کمیته اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی از بازخورد تمامی پژوهشگران و صاحب نظران جهت ارتقای فرآیندهای علمی و اجرایی خود استقبال می کند.
بررسی، تصویب و نظارت اخلاقی طرح نامه های پژوهشی
اهداف کوتاه مدت کمیته اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی جهاد دانشگاهی سه محور اصلی را مدنظر قرارداده که نخستین آنها مربوط به بررسی، تصویب و نظارت اخلاقی طرح نامه های پژوهشی می گردد.
بررسی طرح نامه های پژوهشی حوزه زیست پزشکی واحدها، پژوهشکده ها و پژوهشگاه های جهاد دانشگاهی با مبحث کارآزمایی بالینی (مشارکت نمونه های انسانی) با سلول های بنیادی و مطالعات بین المللی و تاسیس کمیته های سازمان اخلاق در پژوهش در جهاد دانشگاهی جهت بررسی سایر طرح نامه های پژوهشی حوزه زیست پزشکی واحدها، پژوهشکده ها و پژوهشگاه های جهاد دانشگاهی (طرح نامه هایی که در مورد کارآزمایی بالینی با سلول های بنیادی و مطالعات بین المللی نیستند) از مهمترین اهداف کوتاه مدت این کمیته اخلاق است.
همچنین بررسی طرح نامه های ارجاع شده از جانب کمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی به علت تعارض منافع یا اشتراک منافع، رسیدگی به اعتراض در مورد تصمیمات کمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی و رسیدگی به تخلفات پژوهشی واحدها، پژوهشکده ها و پژوهشگاه های جهاد دانشگاهی از دیگر اهداف کوتاه مدت این کمیته اخلاق زیست پزشکی است.
هماهنگی فعالیت های کمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی
حمایت از فعالیت های کمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی و تولید هماهنگی عملکرد آن ها با کمیته اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی، نظارت بر کیفیت فعالیت های کمیته های سازمانی اخلاق در پژوهش جهاد دانشگاهی و تشویق کمیته سازمانی برگزیده یا انحلال کمیته سازمانی در صورت عدم رعایت مقررات لازم همچون مواردی است که در این بخش مورد توجه قرار گرفته است.
برگزاری نشست ها، همایش ها برای اعضای هیات علمی، پژوهشگران
تعیین نیازهای آموزشی اعضای هیات علمی و پژوهشگران جهاد دانشگاهی در مورد موضوعات در رابطه با اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی، برنامه ریزی و برگزاری نشست ها، همایش ها و دوره های آموزشی در رابطه با اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی (اولویت برای اعضای هیات علمی و پژوهشگران جهاد دانشگاهی) از دیگر اهداف مورد توجه به حساب می آید.
همچنین اطلاع رسانی به واحدها، پژوهشکده ها و پژوهشگاه های جهاد دانشگاهی در مورد بخشنامه ها، آئین نامه ها و دوره های آموزشی عرضه شده توسط کمیته ملی اخلاق یا جهاد دانشگاهی از دیگر اهداف است.