به گزارش ربات کشاورز دکتر حسام الدین آشنا در نشست حکمرانی مبتنی بر داده و اطلاعات تاکید کرد: زمین سیاست گذاری پر از عوامل سیاسی، ایدئولوژیک، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است که همگی بر سیاست گذاری تاثیر می گذارند. وقتی از سیاست گذاری یا حکمرانی مبتنی بر شواهد صحبت می نماییم، یعنی آگاهانه تصمیم گرفته و بدانیم در چه زمینه ای درحال تصمیم گیری هستیم.
به گزارش ربات کشاورز به نقل از ایسنا، همزمان با هفته پژوهش، نشست علمی «حکمرانی مبتنی بر داده و اطلاعات» با سخنرانی دکتر حسام الدین آشنا، مشاور رئیس جمهور و رئیس مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری برگزار گردید. دکتر آشنا در ابتدای این نشست تاکید کرد: جهاد دانشگاهی از نهادهای اصلی برآمده از انقلاب اسلامی است و ایسپا یکی از ثمرات اجتماعی و پژوهشی این نهاد انقلابی است. یکی از مهمترین افتخارت ایسپا این است که تنها نهادی است که درحال حاضر نتایج نظرسنجی ها را منتشر کردهو داده هایی که متعلق به ملت است را در اختیار آنها قرار می دهد. سایر موسسات نظرسنجی نمی توانند ادعا کنند که داده های آنها در اختیار مردم است، بلکه فقط نتایجی (از نظرسنجی ها) را منتشر می کنند.
مشاور رئیس جمهور تاکید کرد: ایسپا این شهامت را دارد و این دقت علمی را برای خود و این حق را برای مردم ایران قائل است که دسترسی به داده ها داشته باشند و شاید به این ترتیب، باوجود محدودیت ها و کمبود بودجه، مطرح ترین موسسه نظرسنجی هم اکنون کشور باشد.
رییس مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری ضمن اشاره به مبحث این نشست تاکید کرد: وقتی از حکمرانی صحبت می نماییم، از اصول، معیارها و رویه هایی صحبت می نماییم که دولت ها بر اساس آن، امور و منابع عمومی را اداره می کنند؛ از روش های فردی و نهادی، عمومی و خصوصی صحبت می نماییم که امور مشترک مردم را اداره می کنند و به صورت پیچیده تر، از فرآیند همکاری برای همسازی منافع متنوع یا متضاد صحبت می نماییم.
دکتر آشنا اضافه کرد: حکمرانی کار بسیار دشواری است، چونکه کسانی که منافعی داشته یا به دنبال پیشبرد اهداف خود هستند، همه در یک میدان رقابتی که ظاهرش رفاقت است، با هم مسابقه می دهند که خروجی آن فرآیند، اداره امور کشور است. در نهایت، حکمرانی شامل نهادهای رسمی و نظام های است که برای تضمین رعایت قانون به آنها قدرت دادیم، ولی در عین حال شامل قرادادهای غیررسمی هم می شود که مردم بر سر آنها توافق کرده اند. در اصل، ساز و کار اداره عمومی را حکمرانی می گویم.
وی اضافه کرد: اما حکمرانی بر اساس داده به چه معناست؟ داده یکی از بخش های شواهد است. گاهی بنابر عقاید، نظر و باورهایمان حکمرانی می نماییم و گاهی حکمرانی بر اساس شواهد موجود است. حکمرانی بر اساس شواهد موجود یعنی باید برای سیاست گذاری به تحقیقات علمی یا سایر اشکال اطلاعات که از آنها اتخاذ سند می شود، استناد نماییم.
دکتر آشنا اظهار داشت: وقتی از حکمرانی مبتنی بر شواهد صحبت می نماییم، نیازمند دانش و تخصص کارشناسان هستیم. خود کارشناس پنداری و خود همه چیزپنداری با حکمرانی مبتنی بر شواهد شباهتی ندارد. وقتی در جامعه بدنبال شواهد و مستندات می گردیم، تبلیغات را هم باید مورد توجه قرار دهیم؛ اینکه در جامعه چه کسانی در مورد چه مسائلی صحبت می کنند، چه تجربیاتی وجود دارد، تاریخ به ما چه می گوید؛ حتی ضرب المثل ها، تشبیه ها، دانش و فرهنگ محلی هم باید مورد توجه قرار گیرد. خیلی از تصمیمات که در کشور گرفته می شود، مبتنی بر ضرب المثل است و با یک مثال، تشبیه یا استعاره، تصمیم گرفته می شود.
مشاور رئیس جمهور تاکید کرد: حقیقت این است که وقتی می خواهید سیاست گذاری کنید، زمین سیاست گذاری پر از عوامل سیاسی، ایدئولوژیک، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است که همه بر سیاست گذاری تاثیر می گذارند. وقتی از سیاست گذاری یا حکمرانی مبتنی بر شواهد صحبت می نماییم، یعنی آگاهانه تصمیم گرفته و بدانیم در چه زمینه ای درحال تصمیم گیری هستیم.
وی اضافه کرد: حقیقت این است که تصمیم گیرندگان با در نظر گرفتن یک دستور خاص آغاز به جمع آوری، تهیه و تحلیل داده می کنند؛ به تعبیری در حوزه سیاست بازی یا بازی سیاست، سفارش می دهند که چه شواهدی جمع آوری شود تا به استناد آنها، سیاست گذاری مدنظر صورت گیرد. این یعنی جمع آوری گزینشی، تحلیل سفارشی و البته نتیجه گیری دستوری که در این سالها شاهد آن بوده ایم.
رییس مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری اظهار داشت: یکی از پایه های شواهد، داده ها هستند و داده، دارایی به حساب می آید. داده می تواند بر سیاست گذاری بسیار موثر باشد. تمامی مراحل سیاست گذاری، شناسایی و تشخیص مساله، جمع آوری شواهد و تغذیه اطلاعاتی فرآیند سیاست گذاری، پیشبینی آینده، تدوین سیاست و مشاوره سیاستی، پیاده سازی و ارزیابی سیاست، همه میتواند داده محور باشد.
دکتر آشنا اضافه کرد: دولت خودش هم داده ساز است و هم داده باز. دولت، داده های با ارزش سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را هم تولید و هم مدیریت می کند. مدیریت بدین مفهوم است که تعیین می کند چه کسی، چقدر، چگونه و چه زمانی می تواند از داده ها استفاده نماید. هر سازمان دولتی، سازمان تولید داده هم هست؛ اما مدیریت داده ها شامل تولید داده است. مدیریت دسترسی به داده ها بسیار مهم می باشد. حاکمیت در زمینه مدیریت داده، سیاسی عمل می کند.
وی تاکید کرد: چاره موجود در این حوزه، چیزی است که آنرا تضمین حقوق داده می نامیم؛ یعنی تعیین حق و تکلیف برای تنظیم گر داده ها و ذی نفعان. یعنی اگر از نظر حقوقی و قانونی تکلیف آنرا مشخص نکنیم، به کسانی که در دولت داده تولید یا مدیریت می کنند، اجازه دادیم هرگونه که مصلحت می دانند به صورت سیاسی عمل کنند.
دکتر آشنا از حق مالکیت معنوی، حق حفاظت از داده، حق دسترسی به داده، حق حاکمیت بر داده برای پیش برد مسئولیت های دموکراتیک، حق شهروندان بر داده های حاوی اطلاعات در مورد نظام حکمرانی بعنوان پنج حق کلیدی داده نام برد که به صورت تار و پود در هم تنیده شده اند.
رییس مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری تاکید کرد: باید روشن باشد که چه کسی مالک داده است؛ حق معنوی تولیدکننده رعایت شود؛ داده باید حفاظت شود که سرقت نشده یا تغییر نکند؛ دسترسی به داده باید برای همگان فراهم شود؛ حاکمیت باید دسترسی به داده های دیگران (غیرحاکمیت) داشته باشد تا بتواند مسئولیت های خویش را انجام دهد؛ شهروندان هم باید دسترسی به داده های حاکمیت داشته باشند تا قادر به نظارت باشند. با رعایت این حقوق، وضعیت متعادلی در زمینه مدیریتی داده بوجود می آید.
دکتر آشنا ضمن اشاره به خصوصیت های سیاست گذاری مبتنی بر داده اظهار داشت: داده ها باید در دسترس باشد؛ دسترسی ساده به داده ها و اطلاعات و در دسترس بودن آنها به صورت تفصیلی و تفکیک شده؛ به روز بودن داده ها و انتشار بموقع داده ها؛ قابلیت دستیابی به داده ها که ارتباط نزدیکی با باز بود داده ها دارد، بسیار حائز اهمیت هستند. داده هایی که تولید می شود و دیگران به آنها دسترسی ندارند، داده های سیاستی نیست، اینها داده های سازمانی هستند.
وی اضافه کرد: رتبه ایران در زمینه داده باز در سال ۲۰۱۵ میلادی ۱۱۷ بود و در سال ۲۰۱۶ به رتبه ۶۷ رسیدیم. این رتبه با معیارهای مانند مجوزهای رسمی، فرمت های باز، قابل خواندن بودن، امکان دانلود، به روزرسانی، دسترسی عمومی دسترسی آزاد، تعیین شد. جایگاه ایران در این یک سال تغییر جهشی پیدا کرد که ناشی از ویرایش اطلاعات (تصحیح اطلاعات، ) تغییرات روشی که آنها اعمال کردند یا تغییر عملکرد کشورهای دیگر بود و سبب شد که جایگاه ما تغییر کند.
سیاست مداران و مردم زبان همدیگر را در مورد داده ها بفهمند
دکتر آشنا در زمینه قابلیت اطمینان داده ها اظهار داشت: این مورد به این مفهوم است که چقدر می توان به داده های منتشرشده اعتماد کرد. صحت و و دقت داده ها و مقایسه پذیری اطلاعات موجود با اطلاعات قبلی بسیار مهم است؛ چارچوب داده های ما باید با فرمت داده هایی که در دنیا تولید می شود، یکسان باشد؛ کمبود و نقص داده نداشته باشیم؛ شفافیت اطلاعاتی و مباحثات داشته باشیم.
رییس مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری اضافه کرد: اینکه بتوانیم با عموم مردم گفتگو نماییم، یعنی بحث داده ها یک بحث عمومی باشد یا به تعبیر دقیق تر، سیاست مداران و مردم هر دو زبان همدیگر را در مورد داده ها بفهمند و زبان مشترکی در این حوزه وجود داشته باشد. مردم باید بتوانند بازی های زبانی که با آمار و شاخص ها انجام می شود را به درستی درک کنند. سطح آگاهی عمومی از مسائل در ارتباط با حکومت داری و بودجه و… باید ارتقا پیدا کند.
دکتر آشنا تصریح کرد: یکی از ارزش های مهمی که در این دوره به وجود آمد، توان مخالفت با دولت بود. اینکه بتوان با دولت مخالفت کرد، قیمت دارد. این مورد چرا اهمیت دارد؟ چونکه وجود یک سیستم مخالفِ قدرتمند سبب می شود شفافیت ابتلای بر قدرت داشته باشد. متقاضیان شفافیت دولتی صرفا مردم بی صدا یا دانشگاهیان مرتب و منظم نیستند، بلکه بخش دیگری که فکر می کند باید به قدرت برسد، مطالبه عدد و رقم می کند.
رفت و برگشت میان قدرت و دانش ضروری است
مشاور رئیس جمهور اظهار داشت: گفتگوی میان دانشگاهیان و سیاست مداران گفتگوی ضروریست و از دو طریق ایجاد می شود. نخست اینکه سیاست مداران از دانشگاهیان باشند؛ یعنی زبان دانشگاه را بلد باشند. دوم اینکه سیاست مداران به دانشگاه بیایند. رفت و آمد میان دانشگاه و دولت، میان افراد آکادمیک و حکومت بسیار ضروری بوده و نتیجه آن، ایجاد یک زبان مشترک خواهد بود.
دکتر آشنا تاکید کرد: بحث کیفیت نمایش داده ها و خوانایی داده هم بسیار مهم می باشد. باید اطلاعات عمومی در مورد محتواها و شکل های سیاست گذاری را ارتقا دهیم. خوانش پذیری داده ها بسیار مهم بوده و باید آمادگی تفسیر و نقد داده ها را هم داشته باشیم.
مشاور رئیس جمهور ضمن اشاره به اقدامات انجام شده در دولت کنونی در زمینه حکمرانی داده محور اظهار داشت: قدم های خوبی در این حوزه برداشته شده که یکی از این قدم ها، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) است. از ایسپا انتظار داریم که در انتشار داده های نظرسنجی این امکان را فراهم آورد که همگی دسترسی به داده داشته باشند. اگر ایسپا نمی تواند همه داده ها را منتشر کند، حداقل ۵ درصد از نظرسنجی را روی سایت در دسترس دانشگاهیان برای تحلیل و بررسی قرار دهد.
دکتر آشنا اضافه کرد: قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات یکی از بسترهای کلیدی شفافیت است. آیین نامه اجرایی در این دولت نوشته شده و وزارت ارشاد مسئولیت آنرا بر عهده گرفت و ۲۳ شیوه نامه برای دسترسی آزاد به اطلاعات نوشته شده و سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات فعال گشته است. اشخاص حقیقی و حقوقی می توانند از راه این سامانه، به اطلاعات دولتی دسترسی داشته باشند، مگر اطلاعاتی که حریم خصوصی را نقض کند یا امنیت ملی باشد.
ضعف فرهنگ تصمیم گیری داده محور
رییس مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری اظهار داشت: در زمینه حکمرانی مبتنی بر داده با چالش هایی روبرد هستیم. از بُعد فرهنگی – اجتماعی، فرهنگ پایین سازمانی در کشور سبب شده که اهمیت زیادی برای کلان داده ها و داده قائل نستیم؛ داده های سازمانی تجمیع نشده اند. همچین برخی مدیران ما احتیاج به داده ندارند و شهودی تصمیم گیری می کنند و ضعف فرهنگ تصمیم گیری داده محور وجود دارد. انگیزه و اقبالی در مدیران ارشد به کلان داده ها وجود ندارد. عدم وجود اطلاعات کافی از میزان، تنوع، منابع تولید داده هم مشکل دیگر این بخش است.
دکتر آشنا اضافه کرد: از بُعد چالش های حاکمیتی، در حکمرانی مبتنی بر داده سیاست های حاکمیتی در پشتیبانی از توسعه کلان داده ها نداریم؛ سازمان ها و نهادهای صاحب داده خویش را موظف نمی دانند که داده ها را عرضه کنند. از لحاظ تحریم، مشکلات نرم افزاری جدی در کلان داده ها داریم که در نتیجه، نمی توانیم به نرم افزارهای شبکه ای و قوی تر در حوزه تحلیل کلان داده دسترسی داشته باشیم. مقررات در ارتباط با دسترسی داده و هنوز به طور کامل روشن نشده است و در نهایت قوانین مدون در زمینه جمع آوری اطلاعات برای سازمان ها نداریم. حریم خصوصی هم مساله جدی است و هرچه جلوتر می رویم، علاقه دستگاههای دولتی برای نفوذ به حریم خصوصی بیشتر می شود. در زمینه مالکیت فکری هم تکلیف به درستی مشخص نشده است.
در انتهای این نشست که همزمان با روز پژوهش و با حضور دکتر حمیدرضا طیبی، رئیس جهاد دانشگاهی، دکتر حسام الدین آشنا، مشاور رئیس جمهور و رئیس مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری، دکتر عیسی علیزاده، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی، مهندس علیرضا زجاجی، مدیرکل حوزه ریاست جهاد دانشگاهی، دکتر ابراهیم حاجیانی، معاون پژوهشی مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری و عضو هیئت مدیره ایسپا برگزار شد، از نسخه جدید سامانه نظرسنجی ایسپا و همینطور کتاب «پیمایش ملی کیفیت زندگی مردم ایران بر مبنای پرسشنامه سازمان سلامت جهان» رونمایی گردید.
منبع: ربات کشاورز