درباره قدمت دانشگاه علوم پزشکی تهران شاید بتوان کتابها نوشت، اما به صورت خلاصه، تاسیس آن به زمانی که برمی گردد که میرزا تقی خان فراهانی تصمیم گرفت نخستین مدرسه مدرن را به شیوه اروپایی در ایران تاسیس کند. مدرسه طب ابتدا بخشی از دارالفنون بود. اما بعدها در سال ۱۲۹۷ از دارالفنون جدا و به ساختمانی در خیابان شیخ هادی منتقل شد.
به گزارش ربات کشاورز به نقل از ایسنا، هنگامی در سال ۱۳۱۳ مجلس شورای ملی قانون تاسیس دانشگاه تهران را تصویب کرد، مدرسه طب نیز مثل دارالفنون، مدرسه علوم سیاسی و چند مدرسه دیگر در این دانشگاه ادغام شدند.
وزارت فرهنگ وقت که آن زمان وزارت معارف نام داشت و آموزش عالی همچون وظایفش بود، در تیرماه ۱۳۱۳ قطعه زمینی از اراضی جلالیه را خریداری و آغاز به ساخت دانشگاه با شش دانشکده (پزشکی، حقوق و علوم سیاسی، علوم، ادبیات، فنی، معقول و منقول) کرد. نخستین قسمت دانشگاه تحت عنوان دستگاه ابن سینا بود که با شروع به کار آن در ۱۵ بهمن ۱۳۱۳، دانشگاه تهران عملا راه اندازی شد.
در سال ۱۳۶۵ با جدا شدن دانشکده های پزشکی کشور از وزارت علوم برای تکمیل مجموعه دانشگاه علوم پزشکی به راه اندازی ساختمان های جدیدی نیاز بود. بدین سبب ساختمان هایی اطراف این ساختمان دانشکده پزشکی ساخته شد.
اما اگر امروز به بنای دانشکده پزشکی نگاه نماییم، شاید باور آن که قدمت این بنا به ۸۶ سال پیش بازمی گردد سخت باشد. مانند بنای هر دانشکده و مرکز آموزشی که با گذشت زمان فرسوده می شوند این ساختمان هم گرفتار اشکالاتی شد. اما با شروع مرمت دانشکده، مدرسه طب آنقدر نونوار شده که دهه هشتادی های ورودی پزشکی دانشکده سخت می توانند باور کنند مشعلی که به دست آنها سپرده می شود از طرف امیرکبیر با تاسیس مدرسه دارالفنون به آنها منتقل شده است.
تالار تشریح دانشگاه علوم پزشکی تهران نخستین دانشکده ای که در ایران تاسیس شد
آنچه امروز در پردیس مرکزی دانشگاه علوم پزشکی تهران قرار دارد مجموعه ای از قدیمی ترین دانشکده های پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی و بهداشت کشور است. همانطور که پیش تر اشاره کردیم، تالار تشریح که قبل از این به دستگاه این سینا شهرت داشت قدیمی ترین ساختمان دانشکده علوم پزشکی تهران است و ساختمان های دیگر به تدریج به آنها اضافه شده است. دانشکده پزشکی که اولین دانشکده دانشگاه از نظر انتقال به محل اصلی دانشگاه شمرده می شود سه سال بعد در سال ۱۳۱۶ به محل دانشگاه منتقل شد. ساختمان شماره ۷ (گروه های فیزیولوژی و ایمونولوژی) در سال ۱۳۲۵ و ساختمان اداری و گروه فارماکولوژی در دهه ۴۰ به آن اضافه شدند.
تصاویر نمای دانشکده پزشکی قبل و پس از بازسازی
داستان ساخت تالار ابن سینا هم که کمابیش سیاسی است به اواخر دهه ۲۰ برمی گردد. ۱۵ بهمن سال ۱۳۲۷ محمدرضا شاه پهلوی، در سالروز تاسیس دانشگاه تهران برای اعطای دانشنامه دانشجویان به دانشکده حقوق رفت، حضوری که منجر به ترور او توسط ناصر فخرآرایی شد. بدین سان با یک تیر دو نشان زده می شود؛ علاوه بر آن که دانشکده پزشکی صاحب تالار می شود این محل، مناسب رفت و آمد مقامات به دانشگاه طراحی می شود به شکلی که خودروی آنها تا مقابل در دانشگاه آمده و با خیابان اصلی فاصله نداشته باشد. به همین خاطر راه ورود به دانشکده پزشکی از در شمالی دانشگاه مستقیم نیست و دانشجویان باید وارد از سمت راست تالار سینا و از درون محوطه معروف به باغ دلگشا به دانشکده وارد شوند.
روایت دکتر عمیدی از اضطرار مرمت دانشکده
اما اینکه تشخیص قدمت دانشکده در نگاه اول آسان نیست به خاطر طرحی موسوم به “مرمت اضطراری دانشکده پزشکی” است که از سال ۱۳۹۳ تا کنون در معاون مالی و اداری دانشکده پزشکی به پیش می رود. دکتر فردین عمیدی، معاون مالی و اداری دانشکده پزشکی که رسما پروژه مرمت و بازسازی دانشکده را هدایت می کند در گفت و گو با ایسنا علوم پزشکی تهران صفر تا صد این روند را توضیح می دهد.
دکتر عمیدی درباره اضطراری بودن مرمت دانشکده می گوید: ما ۳۲ هزار متر بنا داشتیم که ساختمان اصلی بسیار وضع اسفباری داشت. به مرور زمان در ساختمان ها دخل و تصرف های زیادی شده بود.. یک سری قسمت ها تغییر کاربری داده شده بود. مضافا آن که بناها ترمیم هم نشده بودند. در بعضی جاها اگر رسیدگی نمی کردیم واقعا با تخریب ساختمان روبه رو بودیم و هم اینکه بحث تاسیسات ما بسیار اسف بار بود. یعنی در جاهایی اصلا سیستم های گرمایشی و سرمایشی جواب نمی داد، در حدی که اگر منصفانه بخواهیم نگاه نماییم دانشجوها هر لحظه ممکن بود تا مرحله اعتراض و نارضایتی از وضعیت موجود پیش بروند.
معاون مالی و اداری دانشکده پزشکی ادامه می دهد: در ابتدای شروع طرح، تمام نقاط ضعف ساختمان به ویژه ساختمان اصلی را از نظر بنا، تاسیسات، برق، مکانیک و … احصا کردیم. سپس آغاز به اولویت بندی کردیم. نخستین کاری که انجام دادیم بازسازی کتابخانه بود؛ به هر حال دانشگاه پذیرای نفرات اول کنکور است و این عزیزان می خواهند از کتابخانه استفاده کنند اما اوضاع کتابخانه به خصوص از نظر تهویه، سایت و اینترنت بسیار نابسامان بود.
فضای کتابخانه دانشکده پزشکی قبل از بازسازی
فضای کتابخانه دانشکده پزشکی پس از بازسازی
وی در توضیح چگونگی شروع مرمت دانشکده می گوید: من برای این مرمت به اسنادی که داخل کتابخانه دانشگاه تهران است مراجعه کردم. به لطمه شناسی دانشکده پزشکی پرداختم به این صورت که این بنا چگونه خلق شده، چه کسی آنرا راه اندازی کرده، ابتدا به چه صورت بوده و الان در چه اوضاعی قرار دارد؟ سپس با سازمان میراث فرهنگی مکاتبه کردم. میراث فرهنگی یک مشاور از خود سازمان به من معرفی نمود. بدین سبب طرح جامعی را تهیه کردم که بصورت یک کتابچه صد صفحه ای درآمد. پیمانکاری که به کار گرفتم هم یک پیمانکار معمولی نبود بلکه کسی بود که اختصاصا گرید معماری باستانی داشت. من نمی توانستم کار را به هر معمار یا هر شرکتی بسپارم.
می خواستیم کار بصورت اصولی جلو برود، نه سلیقه ای
دکتر عمیدی با اشاره به کهنه بودن تاسیسات دانشکده توضیح می دهد: سپس سراغ زیرساخت ها، تاسیسات ساختمان ها و موتورخانه ساختمآن ها رفتیم که اصلا به چشم نمی آید. اوضاع سیستم تهویه اصلا مناسب نبود، اتفاقا هزینه بسیار زیادی هم در پی داشت. سپس سراغ لوله کشی های آب رفتیم.
وی ادامه می دهد: ما تاسیسات را نو کردیم، برای نمونه هشت موتور برای سرمایش ساختمان دانشکده تعبیه کردیم. زمانی که ساختمان تولید شده بود برای سرمایش فقط کولر آبی داشت. همه کولرها را برداشتیم و سیستم MRV که سیستم جدیدی است را جایگزین کردیم. برای لوله کشی آن هم سقف کاذبی در تالارهای اصلی ایجاد کردیم که لوله ها دیده نشوند. در حقیقت می خواستیم ساختمان خیلی تخریب نشود. در صورتیکه اگر می خواستیم از چیلر استفاده نمائیم باید برای عبور دادن لوله های عظیم آن، دیوار را سوراخ می کردیم و این کار می توانست استواری ساختمان را گرفتار لطمه کند. ما از ابتدا می خواستیم کار بصورت اصولی جلو برود نه سلیقه ای.
بخشی از نما را دست نخورده باقی گذاشتیم که مشخص باشد مرمت شده است
معاون مالی و اداری دانشکده پزشکی سپس از بازسازی کلاس های درس روایت می کند. او می گوید: کلاس های درس در مرحله بعدی قرار داشتند؛ تالارهای قریب و دانشجوی دانشکده پزشکی یک حالت مخروبه پیدا کرده بودند. آنها را بازسازی کردیم و سپس سراغ نمای اصلی ساختمان، معماری داخلی و بحث برق، تلفن و اینترنت رفتیم. حدودا همه خدمات بهداشتی دانشکده بازسازی شدند. اگر به نمای دانشکده دقت کنید می بینید سنگ هایی که خراب شده بود یا قسمت هایی که اضافه شده بود را خارج و مثل یک پازل سنگ ها را احیا کردیم. البته قسمتی از تخریب ها را هم دست نخورده باقی گذاشتیم که نشان دهیم اینجا بازسازی شده است. این مساله از نما پیداست.
دکتر عمیدی اضافه می کند: در گروه ها، چند آزمایشگاه ساخته شدند و الان هم در ادامه مشغول ساختمان شماره ۷ (ساختمان فیزیولوژی و ایمونولوژی و میکروب شناسی) که از نظر اولویت، ساختمان دوم ماست هستیم. کارهای مطالعاتی ساختمان هفت به انتها رسیده و به زودی وارد مرحله اجرائی می شود. حالا در حال مرمت باغ بین دانشکده پزشکی و داروسازی هستیم که خوشبختانه در فروردین ماه به بهره برداری می رسد.
آزمایشگاه فیزیولوژی پیش از بازسازی
آزمایشگاه فیزیولوژی پیش از بازسازی
مدیر مسئول مرمت دانشکده پزشکی سپس به دخل و تصرف های صورت گرفته در ساختمان دانشکده می پردازد. او می گوید: پس از آن که نقشه های اولیه دانشگاه را به دست آوردیم متوجه شدیم که با مرور زمان دخل و تصرف هایی در ساختمان رخ داده است. برای نمونه سمت چپ سیتی سنتر که نمازخانه آنجا قرار دارد اصلا بنا نبوده بلکه آنجا نورگیر و تنفس ساختمان بوده است. اگر دقت کنید دانشکده خفه است چون آنجا یک پاسیو بوده که در آن تعدادی گلدان و صندلی و … قرار داشته اما بعدا، در همان پیش از انقلاب، به خاطر کوچک بودن فضای دانشکده تغییر کاربری صورت می گیرد و روی پاسیو سقف می زنند که این فضا ایجاد شود.
معاون مالی و اداری دانشکده پزشکی ادامه می دهد: در جای دیگر، یک سری اتاق ها را تیغه گذاشته و یک سری را بالکن زده بودند. در کل می توانیم بگوییم ساختار یک مقدار به هم ریخته بود.
دنبال احیای نوستالژی سالهای اولیه دانشگاه بودیم
دکتر عمیدی با اعلان اینکه دنبال مدرن کردن دانشکده نبودیم ادامه می دهد: ما برای رنگ نما به اسناد تاریخی نگاه کردیم که ببینیم آن زمان رنگ اصلی چه بوده که همان پوشش و رنگ را احیا کنیم؛ البته با این تفاوت که بجای استفاده از رنگ معمولی از رنگ نانو استفاده کردیم، آن زمان این تکنولوژی وجود نداشت. این را هم نمی خواستیم که نمای درونی خیلی مدرن شود و دنبال نوستالژی فضای دانشگاه در دهه های ۱۰ و ۲۰ بودیم. مثلا اهتمام کردم درهای چوبی قدیمی را ترمیم کنم. متاسفانه پیش از اینکه من بیایم بسیاری از درها عوض شده بود. اگر به در کلاس ها نگاه کنید می بینید از در فانتزی استفاده شده است. در صورتیکه قبلا جای این درها، در قدیمی چوب گردو بود. به خاطر هزینه بالا نمی توانستم باردیگر درهای چوب گردو را جایگزین این درها کنم. اما برای درهای باقی مانده اتاق های تالار شهدا مثل دفتر ایسنا (علوم پزشکی تهران) یک نجار حرفه ای آوردم و اهتمام کردم آنها را تا حدودی ترمیم کنم. در تمام دنیا وقتی نگاه می نماییم می بینیم که داخل بازسازی می شود اما تغییر زیادی در بنا نمی دهند. بدین سان برای آن که کار بصورت سلیقه ای انجام نشود با تاییدیه میراث فرهنگی حرکت می کردیم.
درخت های رو به روی نمای دانشکده را جای دیگری کاشتیم
مدیر مسئول مرمت دانشکده پزشکی در ادامه می گوید برای ترمیم دانشکده پزشکی علاوه بر وزارت میراث فرهنگی از شهرداری نیز کمک خواسته است. او توضیح می دهد: اطراف حوض های روبه روی نمای اصلی یک سری درخت های ناهنجار کاشته شده بود. ما از شهرداری مدد خواستیم چونکه در جاهای تاریخی باید نما مشخص باشد. شهرداری ابتدا همکاری نمی کرد. مذاکرات زیادی کردیم که بگوییم دانشکده پزشکی یک مکان تاریخی است؛ در همه جای دنیا وقتی یک نمای تاریخی وجود دارد جلوی آنرا آزاد می گذارند که مردم بتوانند شکوه آنرا ببینند نه آن که درخت کاج و عرعر و … بکارند. در نهایت شهرداری پذیرفت و در تعطیلات کرونائی ابتدای سال با کمک شهرداری حدود ۲۰ درخت را بدون آن که قطع نماییم، منتقل کردیم و جای دیگری کاشتیم. الان رو به روی نمای دانشکده پزشکی تعدادی درخت در حاشیه وجود دارد اما نما آزاد است.
عمیدی ادامه می دهد: شهرداری بدون دریافت هزینه به ما کمک کرد. البته من خیلی اهتمام کردم خیرین را جذب کنم اما خیرین برای فضاهای آموزشی نسبت به فضاهای درمانی تمایل کمتری دارند و البته شاید ضعف ما هم در جذب خیرین موثر بوده باشد.
فضای تنفس خیلی کم است
این استاد علوم تشریحی گروه آناتومی دانشکده پزشکی معتقد می باشد فضای تعاملی و تنفس دانشجویان در دانشگاه بسیار اندکی است و بدین جهت طرح هایی هم در این عرصه در دست اجرا دارد. او با اشاره به تغییراتی که در فضای اطراف دانشکده در هشت دهه گذشته رخ داد می گوید: زمانی در پردیس شمالی، ساختمان اداری، جنین شناسی، داروسازی و تالار ابن سینا نبود و در عوض یک نوار سبز در ضلع شمالی دانشگاه تهران وجود داشت. اما این ساختمان ها به مرور زمان ساخته شدند و قسمتی از این نوار سبز از بین رفت. مثلا ساختمان اداری و فارماکولوژی در دهه ۴۰ ساخته شدند و موجب از میان رفتن قسمتی از این نوار شدند.
تصاویر تالار شهدا قبل و پس از بازسازی
اما سال ۱۳۶۵ دانشکده پزشکی از دانشگاه تهران جدا شد و همین نیز یکی دیگر از مطالبی است که عمیدی معتقد می باشد به نواز سبز شمال دانشگاه لطمه زده است. او می گوید: وقتی وزارت بهداشت و وزارت علوم یک شبه از هم جدا می شوند، چون دانشگاه علوم پزشکی جایی نداشته دانشکده بهداشت در ضلع شمالی بنا می شود. اگر دقت کرده باشید دانشکده بهداشت به نرده ها چسبیده. در دهه ۷۰ هم دانشکده داروسازی را هم پشت باغ آناتومی می سازند. در سال ۶۵ هم که ظرفیت کنکور را ناگهان سه برابر اعلام می کنند تالارهای قریب و دانشجو ایجاد می شود. یعنی بطور کلی فضای تنفس که فضای پس از کلاس دانشجو بوده را بصورت اورژانسی و بدون یک طرح جامع به ساختمان تبدیل نموده ایم. جالب است که هیچ کدام از ساختمان ها هم شبیه هم نیستند و هر کدام از ساختمان ها با یک معماری خاصی تولید شده است.
تالار قریب و دانشجو قبل و پس از بازسازی
معاون مالی و اداری دانشکده پزشکی ادامه می دهد: قسمت کنار دانشکده داروسازی تخریب شد و مقرر است تا به باغ تبدیل گردد. بین باغچه ها ظرفیت حدود ۷۰ نفر در نظر گرفته شده است. در نقطه مقابل آن هم کافی شاپ و رستوران راه اندازی می نماییم که دانشجو در همان باغ بماند و به خارج از دانشگاه نرود.
نفرات اول کنکور به علوم پزشکی تهران می آیند؛ نباید طلا را مس کنیم
دکتر عمیدی علت وجود فست فود، رستوران و کافی شاپ های فراوان در اطراف دانشگاه را کمبود فضای تعاملی در داخل دانشگاه می داند و می گوید: اینها همچون نقاط لطمه زایی دانشجوهاست. ما با راه اندازی کافی شاپ و رستوران در فضای دانشگاه می خواهم دست کم امکان این انتخاب را برای دانشجو باقی بگذاریم که اگر مایل بود از دانشگاه خارج نشود. همیشه نگاه من این است که نفرات اول کنکور را به دانشگاه علوم پزشکی تهران می فرستند؛ در حقیقت طلا را دست ما می دهند، ما که نباید این طلا را به مس تبدیل نماییم.
چالش بزرگ ما در بازسازی فضای دانشکده دکه ها هستند
مدیر مسئول مرمت و بازسازی دانشکده پزشکی از چالش های خود در این پروژه صحبت می کند و می گوید: اصلا یادم نیست که چقدر کار عمرانی انجام دادیم. من در تمام این دوران مدیرتیم در فکر اصلاح وضع موجود و گرفتن بودجه هستم. همیشه از این سو به آن سو می روم که بودجه بگیرم. وقتی مشغول به این کار شدم یک موی سفید نداشتم. مثلا زمانی که آغاز به مرمت سنگ نمای دانشکده کردیم، دانشجوها فکر کردند ما داریم آنجا را تخریب می کنیم!
دکتر فردین عمیدی با این وجود بزرگترین چالش پیش روی خودرا دکه های داخل دانشکده می داند و می گوید: اوضاع این دکه ها بسیار نابسامان است، اما چون دکه ها در دست تشکل ها هستند ماجرا یک مقدار سیاسی شده است. در طرح جامع تک تک اجزا پیش بینی شده اند. ما دو سال است که درگیر این مساله هستیم که بتوانیم به آنها سر و سامان بدهیم. ساعت ها فکر کرده ام و با معمار صحبت کرده ام تا برای نمای دکه ها به طرحی با الهام از سردر دانشگاه تهران رسیدیم و گفتیم آنجا را سنگفرش نماییم که اگر یک نفر از خارج دانشگاه وارد این فضا می شود برایش نمود مناسبی داشته باشد. به هر حال همه جا بوفه دارند اما این شکل وضعیت فعلی بوفه ها آشفته بازار است. نمی گردد دانشگاه دانشجوی خارجی جذب نماید و نخستین دانشگاه علوم پزشکی کشور از نظر جایگاه باشد اما وضعیت بوفه اش به این صورت باشد.
اگر پلاسکو اتفاق بیفتد من باید پاسخ گو باشم
وی ادامه می دهد: در مقابل ما یک مقاومت وجود دارد و متاسفانه به سبب فضای بی اعتمادی که رخنه کرده است همکاری زیادی در این خصوص صورت نمی گیرد. بحث دکه ها سه ایراد اساسی دارد. اولا بحث حقوقی مطرح است. نمی توان یک مکان دولتی و عمومی را در اختیار گرفت و درآمدزایی کرد. دوستان عزیز ما باید دنبال بودجه فرهنگی مستقل باشند. ثانیا مساله ایمنی مطرح است چونکه تاسیسات دکه ها استاندارد نیست. به خصوص نحوه گرفتن برق که بطور غیراصولی از ساختمان اصلی دانشکده برق گرفته شده و در صورت اختلال ممکنست به ساختمان اصلی که یکی از دو سقف آنها از چوب است لطمه وارد شده و ممکنست خدای ناکرده خسارات غیرقابل جبرانی پیش بیاید. ثالثا بحث زیبایی و نمای ظاهری است که در وضع موجود ظاهر بسیار ناخوشایند و دور از شأن دانشگاه و دانشجویان را به وجود آورده است. ان شاءالله امیدواری که با همکاری معاونت دانشجویی و معاونت توسعه دانشگاه و تشکل های فرهنگی دانشگاه در آینده نزدیک بتوانیم با همدلی و همکاری این مشکل را نیز حل نماییم.
منبع: ربات کشاورز