بهار، فصل رویش قارچ های وحشی، کلاه رنگی ها، کلاه سرتان نگذارند!

عضو هیأت علمی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی تاکید کرد: شکل ظاهری یا رنگ قارچ نمی تواند نشانه ای از سمّی بودن یا نبودن قارچ باشد. امکان دارد گونه های مختلف از یک جنس، یکی خوراکی و دیگری کاملاً سمّی باشد، درحالیکه از لحاظ ظاهری کاملاً شبیه هم هستند. به مردم سفارش می نماییم از جمع آوری قارچ های وحشی و خودرو از دشت ها و عرصه های طبیعی جداً اجتناب کنند.

دکتر مجید قربانی نُهوجی، عضو هیأت علمی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی در گفتگو با ایسنا، با اشاره به فصل رویش قارچ های وحشی اظهار داشت: قارچ ها (fungi) موجوداتی هستند که مانند گیاهان و جانوران به لحاظ تکوینی چندان پیشرفته نبوده و اندام تمایزیافته ای ندارند و به همین دلیل، از لحاظ ظاهری تفاوت عمده ای بین آنها دیده نمی گردد.

تأثیر وقوع رعد و برق در رشد سریع قارچ های وحشی

وی تاکید کرد: قارچ ها در فصولی که میزان بارش بیشتر بوده و هوا مرطوب است، بخصوص اگر بعد از وقوع رعد و برق، بارشی صورت بگیرد، در سرتاسر دشت و عرصه های طبیعی دیده می شوند. علاوه بر تأمین رطوبت لازم (پس از بارش)، وقوع رعد و برق سبب می شود که نیتروژن موجود در هوا که به صورت نیتروژن غیرمؤثر و غیرقابل استفاده برای گیاهان است، به حالت نیترات تبدیل و همراه باران وارد خاک شود؛ در نتیجه محیط برای رشد قارچ مساعد می شود. به همین علت یک روز بعد از بارش، تمامی عرصه های طبیعی مملو از قارچ های وحشی و خودرو می شوند.

دکتر قربانی نهوجی اضافه کرد: با وجود کتاب های مختلف در زمینه قارچ شناسی و علیرغم عرضه توصیفات مختلف در این حوزه، شناسایی و تشخیص قارچ های سمّی که به صورت وحشی و خودرو در عرصه های طبیعی رشد می کنند، حتی برای متخصصان هم دشوار است؛ ازاین رو در زمینه استفاده از این نوع قارچ ها باید دقت لازم را به خرج داد.

وی تاکید کرد: حدود ۵۰ گونه قارچ سمی در کشور داریم که با عملکردها و مکانسیم های مختلف سبب ایجاد مسمومیت در بدن انسان می شوند. برخی از قارچ ها سمیّت خویش را بسیار سریع نشان می دهند. در حالیکه برخی دیگر اثرات میان مدتی داشته و برخی دیگر هم در بلندمدت اثرات سمیّت خویش را بروز می دهند. در میان قارچ های سمّی شناسایی شده در کشور، همه این گونه عوارض دیده شده است. بنابراین برای بحث سمیّت قارچ های کشور ما با یک عارضه مشخص روبرو نیستیم و حتی امکان دارد با عنایت به فیزیولوژی بدن هر فرد، عوارض به شکل خفیف یا جدی تر بروز پیدا کند.

عوارض بسیار جدی و مرگبار مصرف قارچ های وحشی سمّی

عضو هیأت علمی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی اضافه کرد: مسمومیت با قارچ ها می تواند عوارض بسیار گسترده ای داشته باشد؛ از مسمومیت های خفیف همراه با تهوع و عوارض گوارشی تا مسمومیت های بسیار جدی تر که می تواند با حالت های توهمی، مسمویت های شدید کبدی و حتی مرگ همراه باشد. ازاین رو تاکید می نماییم که افراد به شناخت نسبی خود از قارچ ها اعتماد نکرده و از قارچ های وحشی بعنوان یک خوراک معمول استفاده نکنند.

دکتر قربانی نهوجی تاکید کرد: دانش دقیقی در زمینه تفکیک و تمایز قائل شدن بین قارچ های سمّی و خوراکی وجود ندارد. متأسفانه هر ساله صدها نفر در کشور به علت مصرف قارچ های وحشی، گرفتار مسمویت شده و حتی جان خویش را از دست می دهند. بسیاری از افرادی که گرفتار مسمومیت با قارچ شده و جان خویش را از دست دادند، افراد بومی و محلی بودند که فکر می کردند شناخت خوبی از قارچ های سمّی داشته و با اعتماد به دانش خود، به سمت استفاده از این قارچ ها رفتند که این مسأله متأسفانه سبب صدمه های جدی و حتی مرگ این افراد شد.

وی اضافه کرد: استفاده از قارچ های وحشی و خودرو در استان های آذربایجان های شرقی و غربی، کردستان و ساکنان محدوده کوهستان زاگرس و البرز بیشتر از سایر مناطق است و متأسفانه آمار مسمومیت و مرگ و میر ناشی از مصرف این قارچ ها در این مناطق بسیار بالاتر از استانداردهای دنیا است.

اطلاعات قدیمی و غلط در زمینه شناسایی قارچ های سمّی

دکتر قربانی نهوجی تصریح کرد: برخی اطلاعات قدیمی در زمینه قارچ های سمّی، محل تشکیک هستند؛ بعنوان مثال باور غلطی در میان اقوام مختلف وجود دارد که معتقدند، قارچ هایی که زیر گیاه کُما رشد می کنند، خوراکی هستند، درحالیکه مرگ آفرین ترین قارچ ها هم زیر همین گیاه می رویند. یکی دیگر از باورهای غلط در این حوزه این است که اگر سفیده تخم مرغ را در کنار قارچ قرار دهیم، در صورت سمّی بودن قارچ، رنگ سفیده به قهوه ای تبدیل می شود که این حرف هم به هیچ عنوان قابل استناد و اعتماد نیست.

خودداری از جمع آوری قارچ های وحشی از عرصه های طبیعی

عضو هیأت علمی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی تاکید کرد: شکل ظاهری یا رنگ قارچ نمی تواند نشانه ای از سمّی بودن یا نبودن قارچ باشد. امکان دارد گونه های مختلف از یک جنس، یکی خوراکی و دیگری کاملاً سمّی باشد، درحالیکه از لحاظ ظاهری کاملاً شبیه هم هستند. به مردم سفارش می نماییم از جمع آوری قارچ های وحشی و خودرو از دشت ها و عرصه های طبیعی جداً خودداری کنند؛ اما اگر احیاناً این قارچ ها را جمع آوری و مصرف می کنند، در ابتدا سفارش می شود که در مقادیر خیلی کم آنها را مصرف کنند تا درصورتیکه احیاناً قارچ سمّی بود، عوارض مرگ آفرین برای فرد به همراه نداشته باشد؛ چونکه آنچه سبب (شدت) مسمومیت می شود، دوز یا میزان ماده مصرفی است.

وی اضافه کرد: سفارش دیگر ما این است که قارچ های وحشی و خودرو را به هیچ عنوان به شکل خام مصرف نکنند. بسته به نوع ترکیب موجود در قارچ که سبب ایجاد مسمومیت می شود، حرارت دادن به شکل کبابی یا جوشاندن می تواند تاحدودی سبب از بین رفتن ترکیب سمّی شده و میزان مسمویت قارچ را کمتر کند. البته این مسأله را نمی توان به همه قارچ ها تعمیم داد. افراد اگر تمایل به استفاده از قارچ بعنوان یک منبع غذایی سرشار از پروتئین دارند، حتما به سمت قارچ های استاندارد و کشت شده بروند و از مصرف قارچ های وحشی و خودرو به علت خطرات احتمالی اجتناب کنند.

عضو هیأت علمی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی تصریح کرد: در صورتیکه فرد گرفتار مسمومیت در اثر استفاده از قارچ شد، باید بلافاصله به مراکز درمانی منتقل شود. پزشک معالج حتما باید بداند فرد چه نوع قارچی مصرف کرده است تا برپایه نوع قارچ، داروی مورد نیاز را تجویز کند. بنابراین، اطرافیان فرد باید حتما یک نمونه از قارچ مصرف شده را به همراه داشته باشند تا درمان مناسب به سرعت صورت گیرد.

اهمیت توسعه دانش و آگاهی عمومی در زمینه قارچ های وحشی

دکتر قربانی نهوجی در انتها تاکید کرد: معتقدم اصلی ترین و مؤثرترین شکل جلوگیری از مسمومیت با قارچ ها، توسعه دانش و آگاهی افراد در زمینه مصرف نکردن قارچ های خودرو و وحشی است و این مورد باید به یک فرهنگ عمومی تبدیل گردد.