حاصل سه دهه تلاش جهادی متخصصان و پژوهشگران پژوهشگاه رویان جهاددانشگاهی، انجام پژوهش های برجسته و ممتاز در حوزه های مختلف همچون سلول های بنیادی، ناباروری و روش های کمک باروری، درمان بیماری های مختلف با سلول درمانی، دیابت، چاقی، مشکلات متابولیک، و همینطور پژوهش و عرضه خدمات بهینه درمانی به بیماران مبتلا به سرطان به منظور حفظ توانایی باروری این بیماران بوده است..
به گزارش ربات کشاورز به نقل از ایسنا، پژوهشگاه رویان جهاددانشگاهی به همت زنده یاد دکتر سعید کاظمی آشتیانی و تعدادی از پژوهشگران در جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران در ۸ خردادماه سال ۱۳۷۰ بعنوان مرکز جراحی محدود با هدف عرضه خدمات درمانی به زوج های نابارور و پژوهش و آموزش در زمینه علوم باروری و ناباروری تأسیس شد. این مرکز در سال ۱۳۷۷ مجوز مراکز تحقیقات علوم سلولی و در سال ۱۳۸۷، مجوز مرکز تحقیقات پزشکی تولید مثل را از شورای گسترش دانشگاه های علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دریافت کرد. در نهایت در آبان ۱۳۸۸ با موافقت شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، از پژوهشکده به پژوهشگاه ارتقاء پیدا کرد.
حاصل تلاش پژوهشگران پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی طی ۳۰سال فعالیت، تأسیس پژوهشکده زیست شناسی و فناوری سلول های بنیادی، پژوهشکده زیست فناوری، پژوهشکده پزشکی تولید مثل، همینطور تأسیس مرکز خدمات تخصصی شامل مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری، مرکز سلول درمانی، مرکز دیابت، چاقی و متابولیسم است. پژوهشگاه رویان حالا در جمع ۱۰ مؤسسه برتر تحقیقاتی جهان در حوزه تحقیقات ناباروری و روش های کمک باروری جای گرفته است.
به مناسبت سی امین سالگرد تأسیس پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی و به منظور آشنایی بیشتر با عرصه های مختلف فعالیت این پژوهشگاه، با دکتر مسعود وثوق، مدیر مرکز سلول درمانی، دکتر یاسر تهمتنی، مدیر مرکز دیابت، چاقی و متابولیسم، دکتر فیروزه غفاری، رئیس کارگروه انکوفرتیلیتی و مدیر گروه پژوهشی ناباروری زنان پژوهشکده علوم پزشکی تولیدمثل پژوهشگاه رویان به گفتگو نشستیم.
فرهنگ کاری متفاوت در پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی
دکتر مسعود وثوق، مدیر مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی در گفتگو با ایسنا گفت: آغاز فعالیت پژوهشگاه رویان با حضور تعدادی پژوهشگر و دانشمند جوان کشور همراه بود که ساختار چابک و چالاکی در حوزه پژوهش کشور تعریف کردند. این مورد سبب شد تا پژوهشگاه بتواند در بازه های زمانی کوتاه مدت، رشد و تعالی بیشتری نسبت به ساختارهای پژوهشی دیگری که پیش از این در کشور تعریف شده بودند، پیدا کند.
دکتر وثوق اضافه کرد: آنچه از ابتدا در پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی اصل بوده و همواره مورد توجه قرار گرفته است، تلاش و کوشش در حد توان و حتی بالاتر از توان افراد است. میتوان گفت، فرهنگ کار در پژوهشگاه رویان متفاوت تر از سایر مراکز علمی و پژوهشی کشور است، چونکه پژوهشگران این مرکز، کار خویش را با علاقه و انگیزه مضاعفی انجام داده و به فکر مسائلی مانند ساعت کاری و بحث های موظفی نیستند. پژوهشگران و متخصصان پژوهشگاه رویان به دنبال انجام کارها و فعالیتهای ضروری برای توسعه دانش در کشور می باشند و این فعالیت ها را با جدیت، علاقه و پشتکار پیگیری می کنند.
در امر پژوهش، به دنبال حل مشکل یا معضلی در جامعه هستیم
مدیر مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی تصریح کرد: در بحث سلول درمانی عنوان می نماییم که حلقه مفقوده بین دانش پایه و دانش کاربردی سبب شده است تا نتوانیم این دو حوزه را به یکدیگر متصل نماییم. در پژوهشگاه رویان جهاددانشگاهی، زمانی که یک سؤال پژوهشی تعریف می شود، این سؤال به دنبال یافتن پاسخ و حل یک مشکل یا معضل موجود در جامعه است و در این شرایط است که دانش پایه می تواند منجر به توسعه یک فناوری یا دانش فنی کاربردی شود.
دکتر وثوق اضافه کرد: زمانی که پژوهش های پایه و پیش بالینی که روی حیوانات مدل آزمایشگاهی انجام می شود، به نتایج قابل توجهی دست پیدا می کند، این نتایج تحت ضوابط و شرایط مشخص با مجوز کمیته اخلاق سازمانی و کشوری و با در نظر گرفتن چارچوب های مشخص که قواعد بین المللی تعریف شده ای برای آن وجود دارد، در بالین هم مورد ارزیابی قرار می گیرد. در این راه، پژوهش صرفا در حد یک رساله یا مقاله تعریف نشده و بیشتر به سمت توسعه یک فناوری و عرضه خدمت حرکت می کند تا عموم مردم جامعه بتوانند از آن فناوری و خدمت بهره مند شوند.
درمان بیماری های مختلف با سلول درمانی
وی تاکید کرد: بعنوان مثال، در یک سری از بیماری های پوستی مانند ویتیلیگو (Vitiligo) می توانیم از سلول درمانی برای درمان بیماران استفاده نماییم. در بعضی از موارد التهابات زانو مانند استئوآرتریت زانو یا استئوآرتریت هیپ (مفصل لگن)، از سلول درمانی برای کمک به بیماران استفاده می شود. علاوه بر آن پروژه های مختلف بالینی در سطح ملی در حال اجرا داریم. پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی خدمات مختلفی را با همکاری دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور به جامعه عرضه کرده است.
دکتر وثوق تصریح کرد: با مرکز طبی کودکان دانشگاه علوم پزشکی تهران پروژه های گوناگونی در بیماری های در رابطه با نقایص مادرزادی در حال اجرا داریم. همینطور با مرکز تحقیقات بیماری های کبد و گوارش دانشگاه علوم پزشکی تهران هم در حوزه بیماری های کبد و گوارش در حال همکاری مشترک هستیم. با دانشگاه علوم پزشکی شیراز، کارآزمایی بالینی سلول های بنیادی مزانشیمی را در اختلالات قلبی را شروع کرده ایم و در بحث سوختگی با بیمارستان شهید مطهری و در بخش قلب با بیمارستان شهید رجایی همکاری و فعالیت مشترک داریم.
مدیر مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی اظهار داشت: تمامی این فعالیت ها، نتیجه فعالیتهای پایه ای هستند که پژوهشگران در آزمایشگاه ها انجام داده و موفق به برقراری ارتباط کاربردی بین دانش پایه و بالین شده اند تا رویکرد درمانی نوینی را برای کمک به بیماران توسعه دهند.
دکتر وثوق تاکید کرد: در حوزه سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی، کشورهای مختلف برپایه نسبت تولید ناخالص ملی (GDP) پیشرفت های قابل توجهی داشته اند. بعنوان مثال، در آمریکای شمالی، اروپای غربی و جنوب شرق آسیا در کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی و چین، پیشرفت های قابل توجهی در این عرصه را شاهد می باشیم. ایران هم خوشبختانه در غرب آسیا در حوزه سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی و بحث گردشگری سلامت (health tourism) جایگاه مناسبی در میان کشورهای منطقه دارد. البته با عنایت به شیوع کرونا و محدودیت های سفر، این فعالیت ها با تنگناهای روبرو شده است که امیدواریم با رفع این موانع، به شرایط دو سال قبل بازگردیم و پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی بتواند در این عرصه مانند گذشته، پیشرو در منطقه باشد.
اهمیت آزادی عمل منابع انسانی فن آور و صاحب دانش فنی در پژوهشگاه رویان
دکتر یاسر تهمتنی، مدیر مرکز دیابت، چاقی و متابولیسم پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی در گفتگو با ایسنا گفت: پژوهشگاه رویان، کانونی برای هم افزایی در حوزه فناوری های در رابطه با بحث سلامت در کشور است. طی بیشتر از یک دهه فعالیتی که در این پژوهشگاه داشته ام، خصوصیاتی را در این مرکز علمی شاهد بودم که معتقدم وجود این خصوصیت ها، باعث پیشگامی پژوهشگاه رویان در حوزه کاری خود شده است.
دکتر تهمتنی تصریح کرد: آزادی عمل منابع انسانی، افراد فن آور و تولیدکنندگان دانش فنی، یکی از مهم ترین خصوصیاتی است که پژوهشگاه رویان را بعنوان یکی از پژوهشگاه های پیشگام جهاد دانشگاهی و کشور تبدیل نموده است. منابع انسانی فن آور و صاحب دانش فنی، جذب پژوهشگاه رویان می شوند، اما آزادی عملی که گروه تصمیم گیری و مدیریتی به این نیروها برای تعریف، اجرا و حتی برای جذب منابع مادی و معنوی برای پروژه ها می دهد، بسیار مهم بوده و یکی از ارکان اصلی به حساب می آید.
مدیر مرکز دیابت، چاقی و متابولیسم پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی تاکید کرد: مبحث مهم دیگر، توجه به نیاز جامعه در تعریف فعالیت ها است. بازخورد مثبت فعالیتهای پژوهشگاه رویان به جامعه است که مجدداً به پژوهشگران منتقل می گردد و باعث انرژی و انگیره حرکت های بعدی در آنها می شود. آنچه در پژوهشگاه رویان از جنس دانش خلق می شود و سپس به صورت یک خدمت درمانی یا فناورانه به جامعه منتقل می گردد و جامعه از آن بهره مند می شود، خوشبختانه باعث ایجاد نگاه مثبت جامعه به پژوهشگاه رویان و فعالیتهای این مرکز گردیده است. این یک زنجیره ارزشی خلق می کند که همواره باعث انرژی مضاعف همکارانم در پژوهشگاه بوده است.
توجه ویژه به دو عامل آزادی عمل منابع انسانی و حفظ نگاه مثبت جامعه
دکتر تهمتنی اضافه کرد: در پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی همواره تلاش شده است که این دو عامل یعنی آزادی عمل منابع انسانی و چابکی در سیستم تصمیم گیری و تعریف پروژه ها، در کنار مراقبت و حفظ نگاه مثبت جامعه به فعالیتهای پژوهشگاه، مدنظر قرار گیرد و ان شاالله تا زمانی که این دو خصوصیت مورد توجه واقع شوند، پژوهشگاه رویان می تواند پیشگام و پیشرفته، به فعالیتهای علمی و پژوهشی خود ادامه دهد.
راه اندازی مرکز دیابت، رویدادی بزرگ در حوزه کار بین رشته ای در پژوهشگاه رویان
وی در مورد فرایند راه اندازی مرکز دیابت در پژوهشگاه رویان اظهار داشت: تحقیقات در زمینه دیابت در پژوهشگاه حدود یک دهه سابقه دارد. این پژوهشها بیشتر از جنس پژوهش های سلول های بنیادی و سلولی بود و هدف از انجام آنها، درمان بیماران مبتلا به دیابت بود که سلول ترشح کننده انسولین در لوزالمعده، از بین رفته و تلاش می کردیم این سلول ها را به شکلی بازیابی یا جایگزین نماییم. در کنار این مساله، بحث درمان ناباروری یکی از فعالیتهای اصلی پژوهشگاه رویان به حساب می آید و مشکلات متابولیسمی و غدد، یکی از مباحث مطرح در حوزه ناباروری است. بنابراین از ابتدا، کلینیک غدد در بخش درمان ناباروری پژوهشگاه رویان وجود داشت.
مجموعه ای از کلینیک های تخصصی برای عرضه خدمات درمانی کامل به بیماران دیابتی
مدیر مرکز دیابت، چاقی و متابولیسم پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی اضافه کرد: اتفاق بزرگی که در حوزه کار بین رشته ای در پژوهشگاه رویان شاهد آن بودیم، از حدود ۶ سال قبل گروهی از متخصصین غدد، تغذیه، فیزیولوژی ورزشی و سایر مباحث در رابطه با دیابت و محققان علوم پایه که در این عرصه فعالیت می کردند، در کنار هم قرار گرفتند و این هم افزایی باعث گردید که هم در بخش پژوهش و هم درمان دیابت، اتفاق های بسیار مثبتی رخ دهد. در بخش درمان، کلینیک های در رابطه با دیابت شامل پزشک دیابت، پزشک فوق تخصص غدد، متخصص زخم پای دیابتی، متخصص زنان، فوق تخصص چشم، متخصص فیزیولوژی ورزشی، متخصص روانشناسی، مشاور تغذیه و رژیم درمانی، ورزش و باشگاه ورزشی ویژه افرد دیابتی و چاق راه اندازی شدند.
وی تاکید کرد: تأسیس مجموعه کلینیک های در رابطه با دیابت و چاقی یک دستاورد مهم و بزرگ به حساب می آید، چونکه تجمیع تمام موارد مورد نیاز برای یک بیمار دیابتی در چارچوب یک مجموعه درمانی، بسیار کمک کننده خواهد بود. از سال قبل و با همه گیری ویروس کرونا، همکاران بنده در بخش درمان، ویزیت های غیرحضوری و برخط (online) را اجرایی نمودند. با عنایت به حساسیت هایی که در زمینه گروه های پرخطر بخصوص افراد دیابتی وجود دارد، این بیماران می توانند بدون نگرانی و حضور فیزیکی در کلینیک ها، توسط پزشکان متخصص ویزیت شوند.
مدل سازی از بیماری های متابولیک و دیابت روی مدلهای حیوانی / زیرساختی برای کشف داروهای جدید
دکتر تهمتنی تصریح کرد: در بخش پژوهش، از پژوهش های سلولی صِرف، فراتر رفته ایم و حوزه پژوهشها را گسترش داده و تحقیقاتی در زمینه دیابت نوع ۲ را شروع کرده ایم. روی مباحث دیابت، چاقی، مشکلات متابولیک، مباحث سلولی و حتی کشف ترکیبات دارویی جدید مشتق از گیاهان و ترکیبات طبیعی برای دیابت و بیماری های متابولیک دیگر متمرکز هستیم. پژوهش های اپیدمیولوژی در زمینه دیابت و کار با کلان داده ها (big data) در این عرصه را دنبال می نماییم. مطالعه های ترجمانی (translational) در زمینه بیماری های غدد و متابولیک را به صورت مستمر انجام می دهیم. طرح های تحقیقاتی از جنس کارآزمایی بالینی در مورد محصولات جدید و روش های نوین درمانی را هم پیگیری می نماییم.
مدیر مرکز دیابت، چاقی و متابولیسم پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی اضافه کرد: در بخش پژوهش، یکی از منحصر به فردترین آزمایشگاه های تحقیقاتی در منطقه به نام آزمایشگاه بایودیسکاوری (biodiscovery) در این مرکز تأسیس شده است که در آن، مدل سازی از بیماری های متابولیک و دیابت روی مدلهای ماهی انجام شده و سپس مبادرت به غربالگری ترکیبات طبیعی برای کشف ترکیبات دارویی جدید می کند. در واقع این آزمایشگاه، یک زیرساخت (platform) برای کشف داروهای جدید است.
تولید شبه اندام های لوزالمعده با قابلیت ترشح انسولین
دکتر تهمتنی تصریح کرد: از دیگر دستاوردهای مهم پژوهشی که طی یک سال گذشته حاصل شده است، تولید شبه اندام های لوزالمعده در آزمایشگاه است که ترشح انسولین را از خود نشان داده و این دستاورد، گام بسیار مهمی برای توسعه سلول درمانی در آینده به حساب می آید.
وی اضافه کرد: پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی در همه عرصه هایی که ورود پیدا می کند، تلاش می کند کارهای مهم و شاخص انجام دهد. در زمینه دیابت هم این رویکرد را دنبال کرده ایم. فناوری هایی که در حوزه سلول های بنیادی و همچنین بایودیسکاوری توسعه داده ایم، در سطح کشور و منطقه کاملاً شاخص و منحصربفرد هستند. با اغلب مراکزی که در حوزه دیابت در کشور فعال می باشند، ارتباط تنگاتنگ و هم افزایی داشته و از پژوهشها و فعالیتهای درمانی این مراکز آگاه هستیم. این مورد از این جهت حائز اهمیت می باشد که از موازی کاری در انجام پژوهشها در کشور جلوگیری می گردد.
نقش مهم خیّرین در توسعه فعالیتهای پژوهشی در کشور
دکتر تهمتنی ضمن اشاره به نقش خیّرین تاکید کرد: ساختمان مرکز دیابت، چاقی و متابولیسم حاصل وقف یکی از خیّرین کشور است که این ساختمان را به صورت کامل برای پژوهش و درمان دیابت وقف و در اختیار پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی قرار داد. توجه به هر دو حوزه پژوهش های زیرساختی و درمان باعث شد که این حرکت منسجم در پژوهشگاه شکل بگیرد و این ایده زیبا از جانب این خیّر، زمینه را برای متمرکز شدن تمامی فعالیت ها در حوزه پژوهش و درمان دیابت در یک مرکز جامع، فراهم نمود. اقداماتی از این دست و حضور گسترده تر خیّرین کشور می تواند تاثیر شگرفی بر توسعه زمینه های علمی و پژوهشی در کشور داشته باشد.
ورود پژوهشگاه رویان به حوزه مهم حفظ توانایی باروری بیماران مبتلا به سرطان
دکتر فیروزه غفاری، مدیر گروه پژوهشی ناباروری زنان پژوهشکده علوم پزشکی تولیدمثل پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی در گفتگو با ایسنا با تاکید بر اهمیت حفظ توانایی باروری بیماران مبتلا به سرطان اظهار داشت: ۱۰ درصد موارد مبتلا شدن به سرطان در خانم ها در دوران باروری (reproduction) رخ می دهد. امروزه به دلیل بالا رفتن سن ازدواج و بارداری، شاهد موارد بیشتری از خانم هایی هستیم که درگیر بیماری سرطان بوده، اما هنوز صاحب فرزند نشده یا ازدواج نکرده اند و این موضوع، اهمیت حفظ توانایی باروری در این بیماران را نشان داده است.
رئیس کارگروه انکوفرتیلیتی پژوهشکده علوم پزشکی تولیدمثل تصریح کرد: شیمی درمانی، رادیوتراپی یا جراحی همچون روش های درمانی هستند که برای بیماران مبتلا به بدخیمی انجام می شوند و می توانند به ارگان های جنسی آسیب زده و فرزندآوری را برای خانم ها و آقایان با مشکل مواجه کنند. راهکارهای زیادی برای غلبه به این مشکل وجود دارد.
وی اضافه کرد: برای خانم های مبتلا به سرطان بر حسب نوع بدخیمی، این که بالغ یا نابالغ هستند، ازدواج کرده یا هنوز ازدواج نکرده اند، زمانی که بیمار برای تاخیر درمان بدخیمی دارد، می توانیم از روش هایی مانند فریز تخمک، فریز کردن جنین، فریز بافت تخمدان، جابجایی تخمدان ها برای دور کردن از ناحیه رادیوتراپی، استفاده از داروهای مهار کننده فعالیت تخمدان ها استفاده نماییم. در آقایان هم روش های فریز اسپرم، فریز بافت بیضه، استفاده از داروهایی برای مهار گنادها در مردان مبتلا مورد استفاده قرار می گیرد. در عین حال، میتوان از کارهای تجربی مانند استفاده از تخمدان مصنوعی (Artıfıcıal Ovary) یا استفاده از بلوغ داخل آزمایشگاهی تخمک نابالغ (IVM) هم بهره برد.
ارائه درمان بهینه و به روز به بیماران مبتلا به سرطان در حوزه حفظ توانایی باروری
مدیر گروه پژوهشی ناباروری زنان پژوهشکده علوم پزشکی تولیدمثل اضافه کرد: یکی از فعالیتهای مهم پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی، عرضه خدمات به بیماران مبتلا به سرطان به منظور حفظ توانایی باروری این بیماران است. در پژوهشکده علوم پزشکی تولیدمثل دو رویکرد را دنبال می کنیم؛ نخست، رویکرد درمانی است که گروهی متشکل از تخصص های مختلف، بیماران مبتلا به سرطان را یاری کرده و برحسب مشکل بیماران، درمان مقتضی برای آنها توسط این گروه از متخصصان درنظر گرفته می شود.
رئیس کارگروه انکوفرتیلیتی پژوهشکده علوم پزشکی تولیدمثل تاکید کرد: این گروه شامل فلوشیپ نازایی زنان، متخصص اورولوژی مردان، متخصص هماتولوژی انکولوژی، جراح لاپاروسکوپی، متخصص ژنتیک، جنین شناس، اپیدمیولوژیست، رادیولوژیست، متخصص پزشکی قانونی و جراح سرطان پستان و متخصص بیهوشی وکادر پرستاری و مامایی است. بیمار بمحض ورود به درمانگاه بلافاصله پذیرش و ویزیت شده و با مشورت تیم درمانی مرتبط، درمان مقتضی برای هر بیمار انتخاب می شود. همانطور که اشاره شد، از روش هایی مانند فریز تخمک، فریز اسپرم، فریز جنین، فریز بافت تخمدان، فریز بافت بیضه، جابجایی تخمدان ها خارج از محدوده رادیوتراپی برای حفظ توانایی باروری بیماران مبتلا به سرطان استفاده می نماییم.
دکتر غفاری اظهار داشت: رویکرد دوم، رویکرد پژوهشی است که در چارچوب کارگروه انکوفرتیلیتی (حفظ توانایی باروری بیماران مبتلا به سرطان) دیده شده است. از متخصصان رشته های مختلف که ذکر شد، بعلاوه متخصصانی از گروه سلول بنیادی، یک نماینده در کارگروه انکوفرتیلیتی حضور دارند که اصطلاحاً گروه چندرشته ای (Multidisciplinary Team) گفته می شود. طرح های تحقیقاتی مختلف در این کارگروه مطرح شده و بعد از طی مراحل مختلف در کمیته اخلاق و شورای علمی پژوهشگاه رویان، به مرحله اجرا درمی آید تا بتوانیم درمان بهینه و به روزی را به بیماران مبتلا به سرطان در حوزه حفظ توانایی باروری عرضه نماییم.
وی تاکید کرد: در این راستا دو پیوند تخمدان در پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی انجام شد که تنها نمونه در ایران به حساب می آید. در اولین پیوند فعالیت بافت پیوندی خوشبختانه گزارش شد ولی منجربه باروری نشد و پیوند دوم موفقیت آمیز نبود. همینطور بالغ بر ۱۰۰ بافت تخمدان در ارتباط با بیماران مبتلا به سرطان تابحال فریز شده است که ان شاالله در آینده و با بهبود این بیماران، از این بافت برای حفظ باروری آنها استفاده خواهد شد. در بحث پذیرش بیماران نابالغ و افرادی که بلوغ پیدا نکرده اند، درصورت مناسب بودن شرایط عمومی بیمار، تنها گزینه، فریز بافت تخمدان است.
استمرار عرضه خدمات درمانی به بیماران در شرایط همه گیری ویروس کرونا
مدیر گروه پژوهشی ناباروری زنان پژوهشکده علوم پزشکی تولیدمثل اظهار داشت: با وجود همه گیری ویروس کرونا در کشور طی ماه های گذشته، متخصصان این مجموعه با شجاعت و تمام قد به عرضه خدمات به بیماران ادامه داده و این روند را متوقف نکردند. به سرعت ستادی در پژوهشگاه رویان تشکیل شد و در اسفند ۱۳۹۸ و فروردین ۱۳۹۹ جلسات مختلف برگزار و فعالیتهای درمانی از اواخر فروردین ۱۳۹۹ از سر گرفته شد. تیم درمانی و بیماران از لحاظ بیماری کووید ۱۹ به صورت مستمر تحت بررسی هستند و توانسته ایم در این زمان، با وجود همه گیری بیماری، خدمات مطلوبی به بیماران عرضه نماییم. چیدمان درمانگاه ها و فرآیند بیمارگیری را تغییر داده ایم تا بتوانیم خدمات مطلوبی در این عرصه به بیماران مبتلا به سرطان عرضه نماییم.
منبع: ربات کشاورز