به گزارش ربات کشاورز پژوهشگران پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی با انجام یک طرح تحقیقاتی، شاخصهای باروری در ایران را مورد بررسی قرار دادند.
به گزارش ربات کشاورز به نقل از ایسنا، بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت؛ سلامت باروری به حالتی از تندرستی کامل جسمی، روانی و اجتماعی گفته می شود و تمام موضوعات در رابطه با عملکرد و فرایندهای سیستم تولیدمثل را شامل می شود. سلامت مادران از شاخصهای مهم توسعه در کشورها است و مهم ترین هدف دیده بانی شاخصهای حاملگی زنان، جلوگیری از مرگ مادر است.
با توجه به اهمیت این مورد و در جهت دیده بانی سلامت مادران، پژوهشگران مرکز تحقیقات سنجش سلامت پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی تهران، با انجام یک طرح تحقیقاتی بعضی از شاخصهای حاملگی زنان را مورد سنجش قرار دادند. «میزان تولد زنده»، «پیامد بارداری» شامل مرده زایی و سقط جنین و «نوع زایمان»، شاخص هایی بودند که در این مطالعه بررسی شدند. «ژیلا صدیقی» و «محمود طاووسی» به همراه دیگر همکارانشان در این مرکز، پژوهشگرانی بودند که در این مطالعه مشارکت داشتند.
این مطالعه به صورت مقطعی و با استفاده از داده های جمع آوری شده در سال ۱۳۹۵ انجام شد و زنان متاهل ۱۵ تا ۴۹ ساله ساکن ایران مورد بررسی قرار گرفتند. علاوه بر متغیرهای اصلی؛ شامل تولد زنده، مرده زایی، سقط جنین و سزارین، متغیرهای سن، سن همسر، سن هنگام ازدواج، سن هنگام تولد نخستین فرزند، تحصیلات، شغل، شغل همسر، درآمد، مذهب و محل سکونت (شهر/روستا) هم مورد بررسی قرار گرفتند.
برای انجام این مطالعه، با استفاده از اطلاعات در ارتباط با سرشماری سال ۱۳۹۰، به صورت تصادفی از هر استان دو شهر (مرکز استان و یک شهر دیگر) و یک روستا انتخاب گردید و اطلاعات با رفتن به درب منازل جمع آوری شد.
در این طرح تحقیقاتی ۱۰ هزار و ۵۴۷ زن از کل کشور ایران، بررسی شدند. میانگین سن این زنان ۳۴.۵ سال بود، میانگین سن همسرانشان ۳۹.۴ سال (حداقل ۱۷ و حداکثر ۸۶ سال) بود. میانگین سن هنگام ازدواج زنان ۲۰.۲ سال و حداقل آن ۹ و حداکثر ۴۷ سال بود. میانگین سن هنگام تولد نخستین فرزند هم ۲۲ سال بود و کم ترین میزان آن ۱۰ سال و بیشترین میزان آن ۴۵ سال بود.
طبق بررسی ها؛ زنان به صورت میانگین ۱۰ سال تحصیل کرده اند و حداقل آن صفر و حداکثر آن ۲۶ سال است. حدود ۱۱.۵ درصد از زنان شاغل و مابقی خانه دار بودند. حدود ۱.۵ درصد افراد درآمد عالی، ۲۲.۲ درصد درآمد خوب، ۶۱.۵ درصد درآمد متوسط، ۱۲.۲ درصد بد و ۲.۷ درصد درآمد خیلی بد داشتند. حدود ۶۸.۵ درصد زنان در مناطق شهری و حدود ۳۱.۵ در مناطق روستایی زندگی می کردند.
در کدام مناطق میزان مرده زایی بیشتر است؟
بررسی ها نشان داد که میانگین تولد زنده، به ازای هر زن ۱.۹۶ فرزند است و زنان حداقل صفر و حداکثر ۱۱ فرزند دارند. میانگین مرده زایی ۰.۰۶ (حداقل صفر و حداکثر پنج مرده زایی) بود. حدود ۹۵ درصد از زنان بدون سابقه مرده زایی بودند. همینطور نزدیک به ۸۲ درصد از زنان سابقه سقط جنین نداشتند.
یافته های این مطالعه از آن حکایت می کند که تعداد تولد زنده، با افزایش سن زنان و سن همسران زنان افزایش یافته و با افزایش سن هنگام ازدواج زنان، سن تولد نخستین فرزند و تحصیلات زنان کاهش یافته است. میانگین تولد زنده در زنان خانه دار و بازنشسته بیش تر از سایر گروه های شغلی است.
با توجه به بررسی های این پژوهش؛ کمترین میانگین تولد زنده در استان کردستان و بیشترین آن در استان سیستان و بلوچستان است. با عنایت به این که هر دو استان عموما اهل سنت هستند، به نظر می آید فرضیه تأثیر مذهب بر روی تعداد فرزندان باید با دقت بیشتر بررسی شود.
طبق ارزیابی ها؛ افراد کم درآمدتر دارای تولد زنده بیشتر بودند و تولد زنده در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری بود. زنان متولد روستا با تحصیلات کم تر از دیپلم فرزندان بیشتری داشتند.
بر اساس مشاهدات پژوهشگران؛ تعداد مرده زایی با افزایش سن زنان و افزایش سن همسران زنان افزایش یافته است. همینطور تعداد مرده زایی با افزایش سن هنگام ازدواج زنان، افزایش سن هنگام تولد نخستین فرزند و افزایش تحصیلات زنان کاهش یافته است.
یافته های این مطالعه نشان داده است که خانمهایی که در گروه با درآمد عالی قرار دارند، کم ترین میانگین مرده زایی را داشتند و مرده زایی در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری است. کم ترین میانگین مرده زایی در استان قزوین و بیشتر میانگین مرده زایی در استان اردبیل است.
بیشترین میزان مرده زایی در حاملگی سنین پیش از ۱۵ سالگی و کم ترین میزان آن در سنین ۲۰ تا ۲۹ سال است. با عنایت به این که کم ترین مرده زایی در نخستین زایمان در ارتباط با گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ سال است، به نظر می آید بهترین سن برای نخستین باروری بین ۲۰ تا ۲۴ سال باشد.
به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ «بسیاری از مرده زایی ها با بهبود سیستم سلامت همچون ارتقای کیفیت مراقبت های پیش از زایمان و حین زایمان، قابل پیشگیری می باشند. افزایش پوشش و کیفیت مراقبت های دوران حاملگی و خدمات حین زایمان و همینطور توجه ویژه به گروه مادران پرخطر و ارتقای سطح سواد مادران می توانند درکاهش مرده زایی نقش داشته باشند».
آمار سقط جنین در ایران
طبق نتایج این مطالعه فراوانی سقط جنین ۱۸.۲ درصد بوده، تعداد سقط جنین با افزایش سن زنان، سن همسران و سن هنگام تولد نخستین فرزند، افزایش یافته است. میانگین سقط جنین در سنین ۳۶ تا ۴۰ سالگی بیشتر از سایر گروه های سنی بوده است. تعداد سقط جنین با افزایش سن هنگام ازدواج زنان و سطح تحصیلات زنان کاهش یافته و در زنان دانش آموز/ دانشجو کمتر از سایر گروه های شغلی بود.
بررسی ها حاکی از این است که کم ترین میانگین سقط جنین در استان گلستان و بیشترین آن در استان کهگیلویه و بویر احمد است.
محققان این طرح تحقیقاتی معتقدند: «برای کنترل سقط جنین عمدی نیاز به ایجاد دسترسی به اقدامات مشاوره ای و آموزش های لازم برای جلوگیری از حاملگی های ناخواسته و همینطور ارتقای آگاهی و نگرش زنان درباره عوارض جسمی و روان شناختی سقط جنین و همینطور حق حیات جنین است. راهکارهایی هم برای جلوگیری از عوارض سقط جنین مورد نیاز است و این راهکارها می توانند شامل انجام سقط جنین قانونی توسط ماماها و پزشکان دوره دیده و ارتقای مراقبت های پس ازسقط جنین باشد».
چه عواملی با افزایش میزان زایمان سزارین مرتبط است؟
در این مطالعه مشخص شد که حدود ۴۲ درصد از زنان سابقه زایمان سزارین دارند. تعداد سزارین با افزایش سن زنان، سن همسران، سن هنگام ازدواج زنان، سن هنگام تولد نخستین فرزند و تحصیلات زنان افزایش یافته است. میانگین سزارین با کاهش درآمد کم ترمی شود و در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی است. کم ترین میزان سزارین در استان خراسان شمالی و بیشترین آن در استان مازندران است.
پژوهشگران این مطالعه می گویند: «استفاده از زایمان سزارین غیرضروری در اغلب کشورهای دنیا همچون در ایران، در حال افزایش می باشد و با عنایت به روند روز افزون سزارین های غیرضروری، به نظر می آید که مداخلاتی مانند فراهم آوردن امکان زایمان طبیعی بدون درد، افزایش کیفیت خدمات زایمان طبیعی، فرهنگ سازی مناسب برای زنان گروه سنین باروری، افزایش آگاهی مادران از خطرات سزارین، ایجاد دسترسی به جلسات مشاوره برای مقابله با مواردی مانند ترس مادران از زایمان طبیعی و همینطور نظارت بر عملکرد متخصصان زایمان، بتوانند به کنترل این روند فزاینده، کمک کند».
یافته های این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «شاخص های حاملگی و عوامل تعیین کننده آن در جمعیت زنان کشور ایران» در دوماه نامه پایش؛ نشریه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی انتشار یافته است.